Din Sosyolojisinde Dini Grup Tipolojileri
Mucizevi Mezhepler (Thaumaturgical Sects)
Bunlar insanların; tabiat üstü âlemin kendi hayatlarında olağan dışı etkilerini tecrübe edebilecekleri konusu üzerinde yoğunlaşırlar. Hıris- tiyanlıktaki ruhçu gruplar bu mezhepleri temsil etmektedir. Onların te- mel faaliyetleri ruhlardan kişisel mesajlar elde etme, tedavi elde etme ve keramet yapmaya kadar uzanır. Birkaç noktadan bu gruplar manipula- tionist gruplardan farklıdır. Bunların dünyaya cevabı, daha çok kişisel, daha az evrenseldir. Bunlar özel bilgi sahibi oldukları iddiasında değil- dir, fakat kehanet ve mucize göstermek için ruh ve diğer güçleri çağır- ma eğilimindedirler. Burada dini faaliyetler büyüden çok uzak değildir. Bu gruplar toplandığında dinleyicilerin çoğu kişisel menfaat elde etme umudu içindedir. Bu gruplar eğer Hıristiyan ise, onlara referans olan Ki- tabı Mukaddes’te birçok mucizevî olaya önemle yer verildiği görülmek- tedir. İncil’e göre St. Mark, özellikle onlara müracaat etmiştir. Onların en belirgin faaliyeti seans ya da halk gösterisidir. National Spiritualist Church ve The Progressive Spiritualist Church, bu mezheplere örnek olarak verilebilir (Wilson, 1969: 368, 369).
Reformist Mezhepler (Reformist Sects)
Bunlar farklı bir durum gibi görünmekle beraber, dini hareketlerin dina- mik analizi çerçevesinde bu şekilde isimlendirilebilirler. Bunlar, ilk dö- nemlerde dış dünyaya verilen cevaplar ve şekil değişikliklerinden etki- lenen hareketlerdir. Aslen inkılâpçı olmalarına rağmen daha sonraları içe dönük bir hale gelmişlerdir. Quaker’ların tarihi bunlara tipik bir örnektir. Başlangıçta inkılâpçı daha sonraları yani on sekizinci asır boyunca içe dö- nük bir hale gelmişler ve zamanla da reformist bir vaziyet benimsemişler- dir. Bu tür mezhepler çok güçlü bir kimlik duygusuna sahiptir ve dünyayı mezhepleri adına iyi işlerle sarmak için çalışırlar. Kendilerini sosyal vic- dan rolünde görürler. Dünyayı dünyevi olmadan ya da onun pisliklerine bulaşmadan kabullenirler. Bu mezheplerin doktrinal durumu; hafifletme, insani yönlendirmeleri içine alma ve dış dünyaya karşı da reformist bir tavır takınma şeklindedir. Bu tarz mezhepler; dış dünyanın baskısı karşı- sında mezheplerin nasıl değiştiğini görmek için de incelemeye değer bir alandır (Wilson, 1969: 369, 370).