Din Sosyolojisi

Din Sosyolojisinde Dini Grup Tipolojileri

 

 Bu noktada Hıristiyanlığın dışındaki diğer dinler pek itibara alınmamıştır. Batılı din sosyologları genel olarak dini grupları; topluma verilmiş birer cevap, birer sosyal realite ve sosyalleşme çabaları olarak algılamaktadır. Bu durum Batı’da birçok dini grubun resmen tanınmasıyla yakından ilgilidir. Batı’da dini grup tipolojileri genellikle ´church-sect` dikotomisinden hareketle; ´ecclesia`, ´sect`, ´de- nomination` ve ´cult` kavramları etrafında oluşmuştur. Öte yandan B.R. Wilson gibi bazı sosyologlar, bu sınıflamayı teolojik bularak, kendilerine göre daha sosyolojik bir dini grup tipolojisi önermişlerdir.

Anahtar Kelimeler- Dini Grup, Dini Grup Tipolojisi, Ecclesia, Sect, Deno- mination, Cult.

 

 

 

Giriş

Dini grup tipolojileri din sosyolojisinin önemli başlıklarından birisidir. Bunun için iki ya da daha fazla ideal tipin aynı şemada sınıflanması gerek- mektedir. Batı dünyasında binlerce dini grup vardır. Batılı sosyolog ve din sosyologları bunları değişik tipolojiler altında sınıflandırmışladır. Fakat bu çalışmalar daha çok kendi coğrafya ve tarihsel tecrübeleriyle sınırlıdır. Bu tipolojileri birebir Türkiye ya da İslam dünyasındaki dini gruplara uy- gulamak mümkün değildir. Öte yandan, bu birikimi görmezden gelmek de doğru değildir. Çünkü Türkiye’deki dini grup tipolojisi çalışmaları oldukça sınırlıdır. Ülkemizde din sosyolojisi temeline oturan bir dini grup tipolojileri yapabilmek için, mutlaka Batı’lı tecrübelerden de istifade et- mek gerekir. Bu araştırmada daha çok Batı’daki dini grup tipolojilerinden hareketle, ülkemizde bu alanda yapılacak çalışmalara mütevazı bir katkı sağlanması hedeflenmektedir.

 

 

Dini Grup

Dini grup, sosyolojide sosyal grup kavramının bir alt başlığı olarak ele alınmaktadır. Buna göre grup; birçok kişinin ortak kimliğe sahip olması, en azından bazı duygulardaki birliktelik, bazı ortak hedefleri ve normları paylaşmasıdır. Bir grup daha çok, kendi aralarında doğrudan ya da do- laylı olarak haberleşme, birbirine bağlı roller sistemine dayanan standart davranış kalıpları ve üyeler arasında belli derecede bağlılık şeklinde ka- rakterize edilebilir. Buna göre grup, üyeleri arasında doğrudan ya da do- laylı etkileşime dayalı olarak farklı bir anlayışla daha çok ortaklık geliştir- mektir. Grup tipleri büyüklük ve samimiyet derecelerine göre, bir aileden bir topluma kadar sıralanır (A. Theodorson, G. Theodorson: 1979: 176).

Grup olarak adlandırılan sosyal birim, hem üyelerce hem de dışarıdaki gözlemcilerce tanımlanabilmelidir. Üyeler gruba yazılı ya da yazısız üye olabilirler. Grupların sosyal yapıları vardır ve her üye kendi sosyal rolü- nü oynar. Grupta davranış normları vardır ve bunların yazılı olması şart değildir. Grup üyeleri belirli ortak ilgi ve değerleri paylaşır. Grup eylemi- nin yöneldiği bazı sosyal hedefler bulunmalıdır. Hedef, grubun niçin veya hangi sebeplerle var olduğu sorusunun yanıtını oluşturur. Grupları yığın- lardan ayıran onların belli orandaki sürekliliğidir. Toplumdaki gruplar birbirlerinden merkezi işlevleriyle ayrılırlar (Fichter, 1994: 53,54). Bütün insanlar, çeşitli ihtiyaçlarını bu gruplar içinde karşılar. Her toplumda pek çok yetişkin ve çocuk birçok ihtiyaçlarını karşılamak için ailesinde, okulda, iş yerinde, spor kulübünde, camide, dernekte, partide çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır (Akyüz, 2007:16). Grup, kavramı sosyal psikolojisinin de önemli konularından birisidir. Sosyal psikologlar, grubu oluşturan deği- şik faktörler üzerinde durarak; grup içinde yaşamanın insan tabiatından kaynaklandığını ifade etmişlerdir (Hortaçsu, 1998: 82,83).

Aile, eğitim, ekonomi, siyaset ve boş zaman değerlendirme gruplarının yanında bir de dini gruplar vardır. Dini gruplar, Tanrı ve insan arası örün- tüleşmiş bir ilişkiyi paylaşan kişilerce oluşturulmuştur. Bireyin dua ve ibadetleri toplumdaki mevcut dinlerden birinin etkisindedir. Sosyal bi- limciler benzer dini değerleri paylaşan ve ortak dini davranış örüntülerini yerine getiren kişiler üzerinde odaklaşırlar. Dini grupların çoğu başka alt işlevlere de sahip olabilir; okullar, sosyal yardım kurumları, oyun alanları açmak gibi (Fichter, 1994: 58,59).

Din sosyologları, dini grupları en genel anlamda tabii dini gruplar ve has- saten (sırf) dini gruplar şeklinde iki ana kategoride toplamışlardır (Freyer, 1964: 39). Buna göre; üyeleri kandaşlık, komşuluk, arkadaşlık gibi tabii bağlarla birbirine bağlı olan, ama aynı zamanda dini bağları da olan aile, klan, köy ve kent gibi sosyal birimler tabii dini gruplar olarak isimlendiri- lir. Aralarındaki bağın sırf dine dayandığı gruplara da sırf dini grup den- mektedir. Bu tarz dini gruplara tarihin her döneminde rastlanmaktadır (Taplamacıoğlu, 1975:210,212). Modern Batı toplumunda da din, daima bir teşkilata sahip olmuştur. Modern toplumun teşkilatlarla parsellenme- sine din de karşı koymamıştır. Belki de dinin kendisi bu gelişmenin itici güçlerinden birisidir (Kehrer, 1992: 55).

 

 

1 2 3 4 5 6Sonraki sayfa