ÇATIŞMA KURAMI
ÇATIŞMA KURAMIÇatışma kuramın Persons’un ihmal ettiği noktadan hareket eder. Amacı işlevselciliği yıkmak değildir. Daha çok yapısal işlevsellik köklerinden tamamlar. Sosyoloji tarihçisi Georges çatışmacıların sorunu temelde yapısal işlevselliklerden kopmamalarıdır. Çatışmacılar kuramlarını doğrudan doğruya Persons’un hedef olarak inşa etmişlerdir. Yapısal işlevselcilerde eksikleriyle malumdur. Ancak çatışmacılar daha bütünseldir. Daha yukardan bakar. Yapısal ve işlevselcilerin eksikliklerini tamamlar.Çatışma teorisi için bir şekilde tersine çevrilmiş...
Sosyoloji Teorileri ve Ortak Özellikleri :Ön Kabullere Dayanma
Her teori, açıkça ifade etsin ya da etmesin, temelde belli bir insan tasavvurundan yola çıkar. Bu ön kabuller üzerinde özellikle durmak gerekmektedir. Çünkü bu husus, sosyolojinin ‘teorisi’nin değil ‘teorileri’nin olmasının önemli bir nedenini oluşturmaktadır. G. Bajoit, sosyoloji teorilerinin temelini oluşturan insan tasavvurlarını dört ana grupta toplamıştır: İnsan, tabiatı icabı muhtaç bir varlıktır. Bu yüzden benzerleriyle dayanışma içinde yaşayarak kendini...
Prensip – Sosyoloji
“Prensip, kendisinden başka önermeler çıkaran tümel ve temel bir önermedir.” Doğrulukları tartışılmadan kabul edilir. Bilimlerin inceledikleri olaylara başlangıç ödevini görürler. Mesela, mantığın “aynîlik, çelişmezlik, üçüncü halin imkânsızlığı” prensipleri, hukuk ve kanunların temelini oluşturan “adalet” prensibi gibi. Prensipler, deney öncesi “a priori” vardırlar. Bunun için deneyden elde edilen kanunlardan farklıdırlar yani kanunlardan daha genel ve daha geniştirler, sanki kanunların kanunu...
Sistem- Sosyoloji
Sistem, birçok teori ve kanunun düzenli bir şekilde bir araya toplanmasından meydana gelir. Sistem teoriden daha geniştir. Teoriler sistemlerden daha dar, fakat ilmî açıklamalara daha yakındırlar. Diğer bir ifade ile sistem bütünü, kanun ve teoriler ise sistemin parçalarını meydana getirirler. Sistemde parça-bütün ilişkisi vardır. Parçaların durumu bütünü etkileyecektir. Özellikle sosyal olay ve olguların mutlak bilgilerine varmak mümkün olamadığından sosyal...
Sosyolojik Kanunlar- Sebeplilik- Yapı – Birlikte Değişme – Tarihî -İstatistik – Geleceğe Yönelik Tahmin Tipolojileri
Toplumla ilgili kesin kanunlara varmak mümkün değildir. Buna rağmen önceki bölümlerde ifade ettiğimiz sosyal varlık alanını belirleyen ilkeler (prensipler) çerçevesinde birtakım doğru açıklamalara varmak mümkündür. Bu anlamda sosyolojik açıklama ile ilgili kanunları şu şekilde ifade edebiliriz:Sebeplilik KanunlarıOlaylar zincirinde önce gelen halkaların, sonrakilerin sebebini teşkil etmesi halidir. Ard ardına gelen, aynı zaman ve mekânlarda ortaya çıkan, birbirine benzer olay ve...
Sosyometri Metodu – Sosyoloji
Fizik, Kimya gibi tabiat bilimlerinin inceledikleri varlıklar şuurdan yoksun olduğu için bu bilimlerde kesin hükümlere ulaşmak kolay olmaktadır. Peki, sosyal bilimlerde böyle kesin sonuçlar elde edilebilir mi? İnsanın “ben”, “biz” ve “başkası”nı içine alan bio-psiko-sosyal hayatını her yönüyle incelemek nasıl mümkün olabilir?Avrupa sosyolojisi cemiyet hakkında hüküm verirken ferdi ihmal etmiştir. Aksine, Amerika’da sosyoloji daha ziyade ferde yönelmiş, deney ve...
Kanun – Bilimde Hipotez-Kanun-Teori İlişkisi
“Kanun, sebep denilen bir olayla, sonuç denilen sonraki olay arasında bulunan değişmez ve zorunlu ilişkiyi bildiren hükümdür.” Diğer bir ifade ile “ilmî kanun, (fizikî, biyolojik, psikolojik, sosyal) herhangi bir realitede meydana gelen olayların, tesadüfî faktörlerin etkisinden ayrı olarak, dayandıkları, değişmez (yani her zaman ve her yer için geçerli olan) sebep-sonuç ilişkilerinin kesin ve kantitatif ifadesidir. Şu halde, ilmî kanunlara...
Teori – Bilimde Hipotez-Kanun-Teori İlişkisi
Teori, birçok kanunun düzenli bir şekilde birleştirilmesi ile meydana gelen yeni bir hipotez ve açıklamadır. Deney metodu ile gerçek kanunlar elde edilir. Fakat zihnin birleştirme ihtiyacı ile bu kanunlar da gruplar halinde birleştirilerek daha genel ve geniş kanunlar kurmak istenilince teoriler meydana gelir. Teoriler kanun değildir. Çünkü bunlar, çok geniş ve çeşitli olaylara ait olduğundan deneylemelerini yapmak ve gerçekliklerini...
Sosyolojide Deney Metodu
Bilimsel bilgi, olayların ve olguların gözlenmesi ve deney metotları ile elde edilir. Sosyoloji de deneysel bilim olma amacındadır. Ancak sosyolojinin deneyselliğinin pozitif tabiat bilimlerindeki kadar kesin sonuçlar verecek uygunlukta ve güçte olmadığını burada söylememiz gerekir. Buna rağmen konusunun gerçek (real) alanla ilgili olması dolayısıyla sınırlı da olsa sosyolojide bazı alanlar için deney metodunu kullanmak mümkün olmaktadır. Deney metodu, bir olaya...
Sosyolojide Tasvir Metodu- Tesadüfî Örnekleme – Kota Örneklemesi – Monografik – Anket-Mülakat – Gözlem teknikleri
Bir sosyal araştırmada sosyal olay ve olguların olduğu gibi, değişti-rilmeden ortaya konması “tasvir metodu” ile yapılır. Uygulamalı sosyal araştırmalarda tasvir metodunun özel bir şekli de “survey”dir. Buna “tarama modeli” de denilmektedir. Survey araştırmalarıyla objelerin, olay ve olguların, kavramların ne oldukları açıklanmaya çalışılır. Bu tür incelemeler mevcut durumları, şartları ve özellikleri olduğu gibi ortaya koymaya çalışır.Survey araştırmaları, sadece verileri toplayıp...
Özel Metotlar
Bütün bilimlerin ortaklaşa kullanmak zorunda oldukları genel metotlar yanında her ilmin kendine özgü metot ve bilgi toplama teknikleri mevcuttur. Zaten bilimlere felsefeden bağımsızlıklarını kazandıran da bu metotları olmuştur. Mesela, sosyoloji, felsefenin düşünme metodundan ayrılarak; düşünmenin dışında, sosyal alana yönelmesi ve uygulamalı metotlara başvurması ile bağımsız bir bilim olabilmiştir.
Dökümantasyon Metodu
Dökümantasyon metodu tarihî olan bilimler tarafından kullanılır. Bu anlamda dökümantasyon metodu, olmuş, bitmiş olayların araştırılmasını ifade etmektedir. Sosyal bilimlerde olayların araştırılması diğer bilimlerdekinden daha önemlidir. Çünkü bu disiplin henüz daha az gelişmiş veya gelişme aşamasındadır. El değmemiş sayısız tarihi belge vardır. Bunlar bir sosyolog için hazinedir. Ne var ki sosyal olay ve olguların araştırılması ve gözlenmesi güç bir engelle karşı...
Sebep-Sonuç İlişkisi Kurma Metodu – Jenetik Metod
Buna jenetik motod da denir. Jenetik metodun esasını, olaylara sebep aramak teşkil eder. Olayları sebep-sonuç bağı içerisinde tespit edip değerlendirebilmek için jenetik metot kullanılır. Bilim zihniyeti, evrende her şeyin bir sebebi olduğuna, sebepsiz bir şeyin olamayacağına inanır. Sebeplilik, ardarda meydana gelen benzer olaylar arasında kurulur. Gözlem ve deneylerin bize gösterdikleri, olayların ya ardı sıra veya beraberce meydana gelmeleridir. Sebep-sonuç ilişkisini...