Din Sosyolojisinde Dini Grup Tipolojileri

Sonuç

Dini grup; dinin varolduğu her toplumun bir gerçeğidir. Bunlar bir anlam- da içinde yaşanılan sosyal hayat şartlarına karşı verilen bir cevap niteliği de taşımaktadır. Bazı sosyologlara göre de bunlar, bir çeşit sosyalleşme ve toplumla bütünleşme gayretleridir. Dolayısıyla dini gruplar ortaya çıktık- ları tarihi ve sosyal şartları yansıtmaktadırlar. Bunun kaçınılmaz bir sonu- cu olarak, Batı’daki dini grup tipolojileriyle Doğu’dakilerin birbirinden farklı olacağı gerçeği karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, aralarında hiçbir benzerlik olmayacağı anlamına da gelmez. Elbette, dünyadaki bütün dini grupların bazı ortak özellikleri vardır.

Batı’daki dini gruplar önceleri ´church` (kilise) ve ´sect` (mezhep) kav- ramlarına dayanmıştır. Daha sonraları bu tipoloji yetersiz görülerek buna

´denomination` (daha dünyevi mezhep) ve ´cult` (yeni inançlar) kavramları da eklenmiştir. Günümüzdeki tipoloji bu dörtlü tasnif üzerine otur- maktadır. Öte yandan bazı sosyologlar dini grupları radikal-muhafazakar ve dünyayı reddeden-dünyayı kabul edenler gibi dikotomiler şeklinde de tasnif etmişlerdir.

Günümüz din sosyologları, yerleşik kiliselerden oldukça farlı olan ´cult` kavramı incelemelerine ağırlık vermişler ve bunun alt tipolojilerini tesbit etmeye çalışmışlardır. Onlar, ´cult` kavramını daha sosyolojik bir temele oturtabilmek için, yeni bir isimlendirmeyi tercih ederek New Religious Movement (Yeni Dini Hareket) kavramını geliştirmişlerdir. Bununla bir- likte günümüzde Batı’daki normal halk, kendi inancından olmayan in- sanları aşağılamak için onları ´cult` kavramı içinde tanımlamayı tercih etmektedir.

Yukarıdaki dörtlü tipolojiyi, teolojik temellere oturduğu gerekçesiyle ideal bulmayan sosyologlar da vardır. Bunlardan bazıları dini gruplar için yeni tipolojiler önermişlerdir. Buna göre dini gruplar; hidayete erdi- ren, inkılapçı, içe dönük, özel bilgi, mucizevi, reformist ve ütopik mezhepler

olarak sınıflandırılmalıdır.

Yard. Doç. Dr. Ahmet Faruk KILIÇ,

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Kaynakça

Arslantürk, Z. & Amman, T. (1999). Sosyoloji. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fak. Vakfı Yayınları. Akyüz, N. (2007). Dinin örgütsel iklimi dini gruplar. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Arabacı, F. (2006). Türk din sosyolojisi: İmkan ve sorunlar. Ankara: Platin Yayınları. Ficher,J. (1994). Sosyoloji nedir (çev. N. Çelebi). Ankara: Atilla Kitabevi.

Freyer, H. (1964). Din sosyolojisi (çev. T. Kalpsüz). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Freyer, H. (1968). İçtimai nazariyeler tarihi (çev. T. Çağatay). Ankara: Ayyıldız Matbaası. Günay, Ü. (2005). Din sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.

Hamilton, B. M. (1995). The sociology of religion: Theoretical and comperative perspectives.

London and New York: Routledge.

Hortaçsu, N. (1998). Grup içi ve gruplar arası süreçler. Ankara: İmge Kitabevi.

Johnson, H.M. (1968). Sociology: A systematic introduction. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.

Kehrer, G. (1992). Din sosyolojisi (çev. S. Yüksel). İstanbul: Kubbeatlı Neşriyatı. Kızılçelik, S., & Erjem, Y. (1994). Açıklamalı sosyoloji terimler sözlüğü. Ankara: Atilla Kitapevi. Macionis, J.J. (1999). Sociology. New Jersey: Prentice Hall, Upper Saddle River. Mensching, G. (1994). Dini sosyoloji (çev. M. Aydın). Konya: Tekin Yayınları.

Northcott, M. S. (1999). Sociological approcaches. P. Connolly (Ed), Approaches to the study of religion. London and New York: Cassell.

Seyyid, R. (1991). İslamda cemaatler kavramı (çev. M. Can). İstanbul: Endülüs Yayınları. Taplamacıoğlu, M. (1975). Din sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakül-

tesi Yayınları.

Theodorson, G., & Theodorson, A. (1979). A modern dictionary of sociology. New York and London: Barnes & Noble Books.

Orçan, M. (2004). Cemaatten cemiyete Türkiye’nin modernleşme pratiği. Ankara: Kadim Yayınları.

Tönnies, F. (1998). Community & society (çev. J. Samples). USA: New Brunswick. Wilson, B. R. (1969). A Typology of sects. R. Robertson (Ed), Sociology of religion. Har-

mondsworth: Penguin Books.

Zuckerman, P. (2006). Din sosyolojisine giriş (çev. İ. Çapçıoğlu & H. Aydınalp). Ankara: Birleşik Kitabevi.