HARAM
HARAM Yapılması dini bakımdan yasaklanan herhangi bir şey. İçki içmek, kumar oynamak, zina yapmak, başkasının malını haksız yere yemek gibi. Haramlar Haynihİ haram, ligayrihi haram kısımlarına ayrıldığı gibi, haram-ı kati ve haram-ı zannî kısımlarına da ayrılırlar. Liaynihi haram: Kendisinde bulunan bir kötülük ve zarardan dolayı yasaklanmış olan şeye denir. Ölü hayvan eti yemek, şarap içmek, kumar oynamak, zina etmek, hırsızlık yapmak ve haksız yere adam öldürmek gibi. Bunları hiçbir mükellef işleyemez....
HALK
HALK Dilimize arapçadan geçmiş olan "halk" kelimesi, "aynıülkedeyaşayan, aynı devletin tabiiyetinde bulunan insan topluluğu" anlamına geldiği gibi, ayn ülkelerde yaşadıkları halde aynı ırktan gelen insan toplulukları anlamında da kullanılır. Belli bir bölgede veya çevrede yaşayanların hepsine, yahut bir ülkede idareciler dışındaki vatandaşların tümüne de halk denir. Aynı zamanda toplumun ilkel ya da daha az eğitilmiş kesimlerine de halk denilmektedir. Bu anlamda "halk" (folk) kelimesi, gelenekçilik, halk zihniyeti,...
HALK KÜLTÜRÜ
HALK KÜLTÜRÜ Belirli bir toprak parçası üzerinde yaşayan bir halkın kendisine has hayat anlaşıyı-na, dünya görüşüne, örf ve âdetlerine, geleneklerine, yaşayış tarzına, dini-ahlaki değerlerinin hepsine birden halk kültürü denir. Halk kültürünün sosyal yönden çok önemli olduğu bugün herkesçe kabul edilmektedir. Çünkü toplumu oluşturan bireyleri birbirine bağlayan, kaynaştıran, onlara kendi halkının şahsiyetini kazandıran, kısaca, halkın devamlılığını sağlayan odur. Yabancı kültürler tarafından baskı altında tutulur veya genç halk kitleleri...
HAKİMİYET
HAKİMİYET Hakimiyet (egemenlik) hüküm koyma, hüküm verme yetkisi, yüksek egemenlik (sovereignty) anlamlarına gelir. Hakimiyeti hukukçular ve siyaset bilimcileri genel olarak şu şekillerde tanımlarlar: J.Bodin'e göre hakimiyet, yurttaşlar ve uyruklar üstünde yasayla kısıtlanmamış en yüksek iktidardır. J. J.Rousseau'ya göre genel iradenin uygulanması, İbn Haldun'a göre de sahibinin gücü üstünde bir gücün bulunmaması anlamındadır. Çağdaş hukukçular ise -ufak tefek farklılıklar bir yana bırakılacak olursa- hakimiyeti şöyle tarif etmeye çalışırlar: Belirli bir ülke...
HAFIZA
HAFIZA Geçmişteki yaşantıların kısmen veya tamamen bilinçte canlı tutulmasını ve yeniden oluşturulmasını ifade eden, onların yaşadıklarını anlatmak isteyen bir terimdir. Hafıza, insana özgü olup hayvanlarda-Irî-alışkanlık yetisinden farklıdır. Hafıza, üç aşamalı bir süreç içinde ele alınır. Bunlardan ilki, belli bir yaşantının hafızaya alınmasına bilinçli bir girişimle karar verilen ve buna uygun aktif bir dikkatin sarfedildiği "kayıt" aşamasıdır. Bunu, anıların canlanma aşamasına kadar sağlam kalmasını sağlayan "saklama" aşaması izler. Saklamanın olabilmesi...
HAKİKAT
HAKİKAT Bir nesnenin gerçek anlamına ulaşıp ya-kînen algılamak, mutabakat, muvafakat, kendi zâtına (nefsü'1-emr) uygunluk, inkârı hiçbir zaman doğru ve haklı olmayan gerçek varlık gibi anlamları ifade eden "hakk" kelimesinden türetilen hakikat, soyut bir isim olarak gerçeklik anlamına gelir. "Bİr şeyin hakikati" denildiğinde, o şeyin gerçekten varlığını belirleyen, ya da o Şeyi diğer şeylerden ayırdeden özellik anlaşılır. Kelimenin bu şekilde kullanımı, onu zât kelimesine yaklaştırır. Ancak her zaman...
HAC
HAC Sözlükte Hac kutsal yerleri ziyaret etmek demektir. Dini yönden ise-şöyle tanımlanmıştır. "Bir takım özel işlerle belli bir zamanda, belli bir yeri ziyaret etmek." Özel işlerden maksat; ihrama girmek, Arafat ve Müzdelİfe'de vakfe'de bulunmak, Mekke'deki Beytullah'ı tavat etmek, Mina'da şeytan taşlamak, Safa ile Merve arasında say yapmak ve kurban kesmektir. İslam'ın beş şartından biri olan hac, şartlarını kapsayan her mûslümana ömürde bir kere farzdır. Haccm farz olmasının şartları...
GÜNAH
GÜNAH Ash Farsça bir kelime olan günah, lügat-ta; "suç" anlamına gelir. Terim anlamı ise; "Allah'ın emirlerine aykırı olan ve ahi-rette cezayı gerektiren iş, dini suç" manasına gelmektedir. Arapçada günah kelimesinin karşılığı olarak zenb, masiyet, ism, cürm, seyyie, fahişe, günah, hatta, zelle vb. pek çok kelime kullanılmaktadır. Ancak bunların her birinin ifade ettiği mana diğerinden farklıdır. Mesela, ism, dinen ve fitraten sakınılması gereken şeydir ki kasdi işlenen günahı...
GÜVENSİZLİK
GÜVENSİZLİK Güvensizlik, kişinin amaçları, idealleri, yetenekleri ve başkalarıyla ilişkileri ile ilgili belirsizliklerinden kaynaklanan, çeşitli sıkıntılarla karşılaştığında ortaya çıkan yardımsızlık, korunmasızhk ve yetersizlik duygusunu anlatan bir kavramdır. Güvenlik terimi gibi psikolojide özellikle Erik H.Erikson'un adıyla birlikte anılır. Erikson'a göre, insan hayatının ilk evresi^ ağızın ve duyuların hakim olduğu (o-ral-sensory) dönemdir. Bu dönemin te-Hrel çatışması ise temel güvensizliğe karşı temel güvendir. Bebek bu ilk hayat evresİ-ni ;ya temel güven sağlayarak ve...
GÜDÜ
GÜDÜ Organizmayı bir amaca yönelik davranışa iten iç güce güdü adı verilir. Organizmanın bir amaca yönelebilmesi için öncelikle dengesinin değişmesi (homestasis'in bozulması) ve hoşnutsuzluk yaratan bir gerginlik halinin ortaya çıkması gerekir. Bunu daha sonra, değişikliği eski haline getirebilme ve gerginliği yok etme ihtiyacı izlemelidir. Organizmayı amaca yönelten sebep, ihtiyacı karşılamaya yarayan araçlar değil, bizzat bu ihtiyaçlardır. Yeme davranışı özel bir tür besine değil, açlığın giderilmesi amacına yöneliktir. Güdü...
GÜÇ DENGESİ
GÜÇ DENGESİ Uluslararası siyaset alanında, özellikle birbirine rakip sayılan iki devletin askerî güçlerinin denk olup olmadığını dile getirmek için kullanılan bir kavram. Göç dengesi kavramı yakın zamanlarda ABD ile SSCB arasındaki silahlanma yarışı dolayısıyla yaygınlık kazanmıştır, ama terim olarak değilse bile düşünce olarak ilk cağdan beri bilinir. Kavimler arasında savaşın kılıç kalkanla yapıldığı dönemlerde de tarafların bir savaşçısının kaç düşmana bedel olduğu söz konusu edilebilirdi. XVIII. yüzyıldan İtibaren...
GRUP
GRUP Grup, bir ilkeyle ye bir üyelik hak ve gö-122 görevleri dizisiyle birbirine bağlanmış bireyler topluluğuna verilen addır. Gruba girmek için gerekenleri yerine getirmeyi kabul eden kişi grubun üyesi olmuş olur ve grup içinde belirli bir statü elde eder. Gruplar sosyal yapının başlıca unsurlarıdır. C.H.Cooley, grupları birindi ve ikincil gruplar diye ikiye ayırmıştır. Birincil gruplar yüzyüze ilişkiyle karakterize edilen kü-Çük gruplardır. Onlann kendi davranış normları vardır ve dayanışmacıdırlar....
GREV
GREV İşçilerin topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veyahut bir kuruluşun aynı amaçla çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına "g-rev" denir. Diğer bir ifadeyle grev, belli bir bölgede veya işyerinde çalışan işçi gnir bunun işverenle aralarında çıkan bir uyuşmazlığı, iş sözleşmesinin hükümlerinden ayrı bir çözüme bağlamak amacıyla önceden aralarında anlaşarak işlerini bırakmasıdır. Fransızca kökenli bir kelime olangrtfve-hemen hemen...