HİKMET
HİKMET Geniş kapsamlı bir kelime olan hikmet, kullanıldığı yer ve konumlara göre farklı anlamlar ifade eder. Masdar olarak kullanıldığında kötülüğün engellenmesi ve iyiliğin elde edilmesi anlamlarını içerir. Hüküm, hükümet ve ahkam kelimeleri bu anlamlardan türer. Ancak genel anlamının yarar ve her güzel bilgj ile salih amel olduğu söylenebilir. Bu da bilgi (ilim) yanında eylem (amel)in de hikmeti meydana getiren temel unsurlar arasında yer aldığını göstermektedir. Bu semantik...
HİLOZOİZM
HİLOZOİZM Yunancada/ıyfe (madde) ve zoon (canlı) kelimelerinin birleşmesiyle meydana gelmiş olan hylozoizm kelimesi maddenin, dolayısiyle bütün âlemin canlı olduğunu savunan görüştür. Bu öğretiye göre canlı-tık, maddenin ayrılmaz bir Özelliğidir ve madde ile canlılık birbirinden ayrılamaz. Milet Okulu, varlığın temel ilkesini (arc-he) canlı ve aynı zamanda yaratıcı sayıyordu. Bu ilk ve temel ilke, göklerin ve içindeki âlemlerin ortak anasıdır. Varolan her şey, varlığını bu ilkeden alır. O, en...
HİDÂYET
HİDÂYET Doğru yolu arama, doğru yola girme, Allah tarafından bir kimsenin kalbine ilham olunan Hak yolu arama arzusu, doğru dîn, İslâm dîni, İrşad etme, doğru yolu gösterme gibi anlamlara gelen "hidâyefi, Seyyid Şerif el-Cürcânî şöyle tarif eder: "Hidâyet: Talep edilene ulaştıracak şeyi göstermektir. Başka bir ifadeyle talep edilen şeye ulaştıracak yola girmek de denilebilir." Hidâyet, bir kimseyi iyilikle istediğine eriştirecek şeyi göstermektir ki, bu, yolu sâdece göstermek veya...
HIZLANDIRAN
HIZLANDIRAN Hızlandıran prensibi, tüketim harcamalarının, müteşebbislerin yatırım kârları ve buna bağlı olarak milli gelir üzerindeki etkilerini açıklamaktadır. Bu kavram tarihi gelişim içerisinde "çarpan"dan çok daha eskilere uzanmaktadır. 1913' de Aftalion (Les Crises Penodiaues de Surprodacti-on), 1917'deJ.M. Clark (Bussiness Acce-leraüon and the Law ofDemand, Journal ofPoliücalEconomy), 1936'daR.F. Har-rod (Trade Cycle) konuyu esas hatlarıyla ortaya koyarak, tartışmışlardır. Son zamanlarda ise Hİcks (A Contribution to the VıeoryofTlte Trade Cycle, Oxford, 1950)...
HİCRET
HİCRET Hicret, kelime anlamı olarak genelde bir kimsenin yurdunu terkederek başka bir yere gitmesi demektir. İslam terminolojisinde ise Allah Resulünün (s.) Mekke'den Medine'ye göçmesi olayım ifade eder. Bu ikinci ve özel anlamında Hicret, İslam tarihînin en önemli olaylarından biri ve bu tarihin bir dönüm noktası saydır. İslam tarihinin ve takvimininbaşlangıcı Hicret olayına dayandırılır. İslam tarihini konu alan kitaplar bu olayın coşku verici evrelerini ayrıntılarıyla anlatırlar. İslam tarihinde iki önemli Hicret...
HIRİSTİYANLIK
HIRİSTİYANLIK İlk olarak, Hz.İsa'nın tabilerine Romalıların bir küçümseme ifadesi olarak "Nası-ralı isa'ya uyanlar (Hrist-os)" anlamında verdiği Hıristiyan adından gelen ve daha sonra Hz. İsa'ya tabi olma iddiasında bulunanların dinine ad olarak kalan semavi din. Bugün tüm tarihi ve arkeolojik araştırmaların da desteklediği bir vakıa olarak, bütün peygamberlerin getirdiği din(-ler) temelde hep aynıda-. Gerek Yaratılış ve Adem'in Cennet'ten çıkarılış kıssası, gerekse Nuh Tufanı gibi daha başka kıssalar ve...
HERMENÖTİK
HERMENÖTİK Türkçeye genellikle "yorumsama" diye çevrilen hermenötik, "anlama" ve "yorumlama" sorunlarıyla ilgilenen çeşitli yazarların görüşlerini tanımlamak üzere kullanılan bir terimdir. Hermenötik terimi biri geniş, diğeri daha dar iki bağlamda kullanılır: 1-Kitab-ıMukaddes'inmanevi hakikatini bulup yorumlamakla UgUi Hıristiyan teolojisinde bir disiplindir. İncil'in her nesle hitap edecek şekilde anlaşıldığı bu disiplindeki konuların çoğunluğu, R.Bult-man'ın Yeni Ahid'i efsanelerden arındırma (demythologization) girişimleriyle yeniden gündeme gelmiştir; 2- Daha genel olarak insan eylem, söz, ürün ve kurumlarının önemim...
HERMETİSİZM
HERMETİSİZM Yazının mucidi, yazıya dayalı tüm sanatların koruyucusu olarak kabul edilen Mısır Bilgelik Tanrısı Thoth'un (Yunanca adı: Hermes Trismegistos: "Üç Kez Yüce Hermes" yazdığına inanılan batini, gizli ilahiyat ve felsefe metinlerine dayalı mistik öğreti. Ancak gerek bu öğretinin dayandığı metinler, gerekse Hermes üzerinde kuşku ve tartışma öneminden birşey yitirmeksizin süregelmiştir. Gerçekten Orta Çağda Hermes, Mısırlıların Thoth'u, Yahudilerin Uhnuh'u (He-nokh) eski İranlılarınHushang'ı ve müslü-manların İdris'i ile aynı düzeyde tutulmuştur. İzleyicileri...
HELÂL
HELÂL Şeriatın caiz saydığı, yapılmasında ve işlenmesinde bir sakınca görmediği şey, ter-kedilmesi işlenmesine tercih edilmeyen husus, mubah. Allah Teâlâ bir ayeti kerimede şöyle buyurmuştur.: "O, o yaratıcıdır ki, yerde ne varsa hepsini sizin için yaratmıştır." (Bakara, 29) Bu ayet, yeryüzünde bulunan her şeyin insanlara mubah olduğunu göstermektedir. Ama bunların zararlı ve pis olanlarıyla, başkasının hakkı olan şeyler Kur'an-ı Kerim'deki diğer ayetlerle haram kılınmıştır. İnsanların canı ile ırz ve namusu...
HEGELCÎLİK
HEGELCÎLİK Genel olarak Hegel ve ona bağlı olanların meydana getirdikleri, mutlak idealizm ve diyalektik yöntem anlayışlarını benimseyen felsefi akıma Hegelcilik adı verilir. Hegel felsefesinin mantıksal bir sistem olması, ilkelerinin ve yönteminin çeşitli alanlara uyarlanması nedeniyle 1830-40 yılları arasında Almanya'da etkinlik kazanan Hegelci ekole de bu ad verilir. Gerçekte HegeFin felsefe sistemi daha oluşum halindeyken şiddetli tartışmaları başlatmıştır. Bir bakıma eseflerinin soyut ve yoğun bir dil ile yazılması,...
Sembolik Etkileşimci Yaklaşım – Aile Sosyolojisi
Sembolik Etkileşimin pragmatizme dayanan üç temel ilkesi vardır:i) İnsanlar kendileri tarafından anlam/önem atfedilen (yüklenilen) davranışlarda laşımlardan yararlanıldığı gözlenmektedir. Sosyolojideki kuramsal yaklaşımların, modernist çerçevede “Sembolik Etkileşimcilik” gibi daha mikro yaklaşımlardan, “İşlevselcilik” ve “Çatışmacılık” gibi daha makro yapısal yaklaşımlara doğru geniş- lediği ve hatta son yıllarda sosyolojiye meydan okuyan feminist ve postmodernist yaklaşımlarla da zenginleştiği söylenebilir.Ayrıca bu kuramsal yaklaşımların insan ve topluma...
HAZCILIK
HAZCILIK Hazcılık, hayatın anlamını ve amacını hazda arayan dünya görüşünü ifade eder. Ayrıca hazzı ahlak ilkesi olarak kabul ederek, ahlâki davranışların amacım ve kıstasım bunda bulan ahlak öğretisine de hazcılık denir. Antik Yunan felsefesi ve özellikle Sokrates-sonrası felsefe akımları üzerinde etkili olmuştur. Hazcılığın felsefi temelini oluşturan, Sokratesçi akımlar içinde önemli yeri olan Kyrene ekolünün de kurucusu Kyre-ne'HAristippos(M.Ö.435-355)'tur.Aris-tippos, Sokrates gibi, tabiat ve matematik alanında çalışmanın yararsızlığını ileri sürer. Çünkü...
HARİCİLİK
HARİCİLİK Haricilik, İslam'da siyasi anlamda ilk ortaya çıkan anlayış ve akımlardan, fırkalardan biridir. Tarihçiler Hariciliğin doğuşunu Sıffîn savaşmda(657) hakem mesele-si'nin ortaya atılmasına bağlarlar. Bunlara Havaric (hariçte kalanlar anlammda) adı verilmiştir. Bunun sebebi, ya Hakdan veya müslümanlardan, yahut da HziAli'-den uzaklaşmış olmalarıdır. Bilindiği gibi Sıffîn savaşında Hz. Ali, savaşı kazanmak üzere iken Muaviye taraftarları hileye başvurarak Kur'ân sayfalarını mızraklarının ucuna takarak savaşa devam etmek isterler. Bu hareketle amaçları karşı...