Kitle

Yığın özelliği taşısa da ondan ve sosyal gruptan farklı özelliklere sahip olan bir gruplaşma türü daha vardır ki, buna sosyal kitle denmektedir. Kitlede de zaman, mekân, karşılıklı etkileşim sonucunda birlikte davranış söz konusu olmasına, hatta belli düzeyde hiyerarşik bir yapı bulunmasına rağmen fertler kitlenin oluşmasına etki eden faktörün veya faktörlerin gerektirdiği davranışları (rolleri) yerine getirirler. Buna karşılık sosyal grubun işleyişini ve sürekliliğini tayin eden sosyo-kültürel kuralların (normların) kitle davranışları üzerindeki etkisi azalmıştır. Yani kitle grubunun üyeleri arasındaki ilişkiyi ve ilişkiden doğan grup yapısını belirleyen toplumun sosyo-kültürel kurallarından çok, belli bir etkileşim sonucunda doğan bir birlikteliktir.
Bir toplumda kitlelerin oluşması ve dağılması belli etkileşme süreçlerine bağlıdır. Bu nedenle bir toplumu yönlendirmek ve kendi istekleri doğrultusunda kullanmak isteyenler bu amaçlarının toplumun sosyo-kültürel normlarını zayıflatmak veya ortadan kaldırmakla gerçekleşeceğini bilirler. Özellikle kitle iletişim araçları-nın yabancı güçlerin eline geçmesi veya yabancı güçlerin menfaatleri doğrultusunda kitleleri etkilemeleri bir sosyal grup özelliği dolayısıyla yaşama imkânına sahip olan milletlerin kitle haline dönüştürülerek sömürülmesine neden olur.
Kitle şeklindeki bir grup, yığından farklı olarak insanların belli bir yerde toplanmasını gerektirmez. Bu nedenle kitle aynı zamanda kategorik bir gruptur. Kitlenin kategorik bir grup olması onun insanlar üzerindeki etkisini azaltmaz. Aksine bir yandan fertler kimliksiz bir hale gelirken, diğer yandan geniş kitlelerin katılımı ile sosyal problemlerin doğmasına neden olur.
Bir toplumda kitle hareketleri her zaman olumsuz değildir. Kitle haraketleri kontrollü olduğu takdirde olumlu fonksiyon da icra ederler. Milli galeyanların sosyal şuurun ve kimliğin kazanılmasına olan etkileri böyledir. Mesela bir milli maçtan sonra insanların sokaklara dökülmesi ve “Avrupa! Avrupa! duy sesimizi, bu gelen Türk’ün ayak sesleri” şeklindeki bir tezahüratta Batı karşısındaki yılların aşağılık kompleksinin telafisi yatmaktadır.
Kitle hareketlerinde, hareketlerin ferdi özelliği önplana çıksa da, sonuçta birçok kişinin belli bir hedefe yönelik hareket etmesi nedeniyle bir sosyal süreç söz konusudur. Ancak kitle şeklindeki bir grubun oluşum sürecindeki hareketler, belli bir kimliği ve yapısı olan sosyal grubun teşekkülü ile sonuçlanmadığı için, kitle gruplarının araştırılması sosyolojiden çok sosyal psikolojinin konuları arasında yer almaktadır.