İhvanussafa Nedir, Felsefesi, Özellikleri, Kurucuları, Hakkında Bilgi

İslam felsefesinde bütün düşüncelerini ortaklaşa yazdıkları Resail adlı elli bir bölümlük yapıtta sergileyen, seçmeci, uzlaştırıcı bir düşünce yöntemi benimseyen okula İhvanu’s-Safa (Safa kardeşleri) denir. Bu okul, 10. yy’da Bağdat’ta kurulmuş, kimi kaynaklara göre, 11. yy başlarına değin bütünlüğünü korumuştur. Us ilkelerine dayanan bu okulun biri eğitim, öteki oluş olmak üzere iki temel konusu vardır ve bütün felsefe sorunları bu iki odak üzerinde toplanır. Eğitim 12. yaş bitiminden başlayarak yaşam boyunca sürer, ilk evrenin 12-30 yaş dönemini içermesine karşılık, sonrakiler elli yaşına değin, onar yıllık bölümlere ayrılır. Eğitim bireysel bir içerik taşımasına karşın, yaş dönemlerine göre, topluca yürütülür, ilk evrede geçimi sağlayacak iş, ikinci evrede bilgi, üçüncüsünde tanrısal evren ve Tanrı konuları, dördüncü aşamada da tinsel arınma, tinsel yetkinlik, seziş gücü, görüş derinliği gibi sorunlar üzerinde durulur. Dördüncü aşama olgunluk evresi olduğundan ellinci yaşın bitimiyle başlar.

İhvanu’s-Safa Okulu’nun kurucuları Zeyd b. Rifaa, Mukaddesi, Zencani-Ebu’l Haşan Ali b. Harun, Nehracuri-Muhammed b.Ahmed ve Afvi-el Avfi adlı beş kişidir. Onların benimsedikleri öğretiye göre bilimler dört öbeğe ayrılır, her öbeğin amacı evreni ve insanı anlamak, açıklamaktır.

A-Matematik ve felsefe sorunlarını içeren bilimler,
B-Doğal ve nesnel varlıkları konu edinen bilimler,
C-Psikoloji ve us ilkelerine dayanan bilimler,
D-Hukük ve tanrısal konuları kapsayan bilimler.

Bütün bilimlerin üzerinde durduğu sorunlar da bellidir: Tanrı birliği, us, özne (beş duyunun geçerli olduğu varlık alanı, insan), ilk özdek, evren, nesnel varlıklar, gök katlan, ilkeler, madenler-bitkiler-hayvanlar.

Sorunların çözümünde uygulanan usçu yöntemin birleştirici bir niteliği vardır. Matematikte Pytbagorasçı, ahlak anlayışında Sokratesçi, Mantık konusunda Aristotelesçi, metafizikte Platoncu-Yeni- Platoncu bir görüşü benimseyen İhvanu’s-Safa Okulu her konuya kendi içeriğine göre yaklaşır, genel bir yönteme dayanmaz.

Yalnız mantık ve matematik arasında bir bağlantının bulunduğunu ileri sürer. Mantık, had (terim), tahlil (çözümleme), burhan (kanıtlama) gibi üç ilkeye dayanır. Had türlerin yapısını, özünü, burhan cinslerin özünü, tahlil ise tikel varlıkları bilmeyi sağlar. Bilimsel çalışmanın emelini bu üçlü yöntem oluşturur.

Bilginin kaynağı duyularla sağlanan izlenimlerdir, algıdır, insanda arınmış güç niteliği taşıyan (bilkuvve) bir bilgi edinme yetisi vardır. Bunun gerçekleşmesi gizilgüçten eyleme geçişle olabilir, bunu da sağlayan düzenli öğrenimdir. Yüce varlıkların kavranması derin düşünmeye bağlıdır. Sözgelişi tanrısal varlık alanı duyularla bilinemez, derin düşünmeyi gerektirir. lhvanu’s-Safa’ya göre ölüm bireyseldir, tikel tinin gövdeden ayrılmasıyla gerçekleşir. Gövdeyi kuran öğelerle evreni oluşturanlar özdeştir, bu nedenle evrenle gövde yapı bakımından birdir. İhvanu’s-Safa Okulu, İslam düşüncesinde bir “Ansiklopedi” niteliği taşıyan çalışma türünün de öncüsüdür. Belli bir kişinin değil de ortaklaşa bir çalışmanın ürünü olan felsefe anlayışını ilk biçimlendirip geliştiren bu okuldur.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi