Büyük Doğu Dergisi, Yazarları, Yayın Politikası, Tarihçesi, Hakkında Bilgi

Büyük Doğu, Eylül 1943’ten başlayarak çeşitli aralıklarla Mayıs 1978’e kadar yayımlanan fikrî, edebî, siyasî ve dinî muhtevalı dergi.

Necip Fazıl Kısakürek daha Önce yayım­ladığı Ağaç dergisinden sonra II. Dünya Savaşı’nın en buhranlı zamanında daha çok siyasî ağırlığı olan yeni bir dergi çı­karır. İstanbul’da ilk sayısı 1 Eylül 1943’te çıkan Büyük Doğu, otuz beş yıl sü­reyle zaman zaman kapatılarak ve her defasında birinci sayıdan başlamak üze­re Türk basın hayatının sürekli ve önem­li bir yayın organı olmuştur. Haftalık, ay­lık ve günlük olarak toplam 512 sayı çı­kan derginin dönemleri, çıkış tarihleri, sayıları, başlıca yazı serilerinin İlk çıkış­ları ve diğer özellikleri şöyledir:

I. Dönem

1 Eylül 1943-5 Mayıs 1944, haftalık, 30 sayı. “İdeolocya Örgüsü”, “Tanrıkulundan Dinlediklerim” ve “Siyah Pelerinli Adam” bu dönemin başlıca ya­zı serileridir. Ayrıca derginin ilk dört sa­yısında altmış Türk fikir adamı ve yaza­rına sorulan dokuz soruluk bir anket ve cevaplarıyla bunların değerlendirilmesi de yer almış. Necip Fazıl “Nefs Muhase­besi” adını verdiği bu anketi derginin ikinci döneminde daha başka sorularla birlikte yetmiş beş fikir ve iş adamı üze­rinde tekrarlamıştır.

II. Dönem

2 Kasım 194S – 2 Mayıs 1948, haftalık, 87 sayı. “Halkadan Pırıltılar”, “Efendimiz, Kurta­rıcımız, Müjdecimizden”, “Vecdimin Pen­ceresinden”, “Dininizi Öğreniniz”, “Çöle İnen Nur”, “İmam Rabbânî’den Mektup­lar”, “Bir Pırıltı Binbir Işık” adlı seri ya­zılar yanında sanat, fikir, felsefe, politi­ka, edebiyat, şiir ve hikâyeye de büyük ölçüde yer veren dergi bu dönemde zen­gin bir muhteva arzeder. Bu iki dönem­de Büyük Doğu’da sürekli imzaları gö­rülen isimlerden bazıları şunlardır: Şi­irleriyle Bedri Rahmi Eyüboğlu, Ziya Os­man Saba, Sabahattin Kudret Aksal, Fa­zıl Hüsnü Dağlarca; hikayeleriyle Sait Faik, Mahmut Yesari, Zahir Güvemli, Ok­tay Akbah romanıyla Samiha Ayverdi; çeşitli makaleleriyle Hüseyin Cahit Yal­çın, Burhan Toprak, Salih Murat Uzdilek, Fikret Adil, Reşat Ekrem Koçu. Nurullah Berk, Ahmet Adnan Saygun, Hil­mi Ziya Ülken, Kâzım Nami Duru, Mus­tafa Sekip Tunç, Salih Zeki Aktay, Nizamettin Nazif ve Şükrü Baban.

III. Dönem

11 Mart 1949 – 26 Ağustos 1949, hafta­lık, 25 sayı. Bu dönemde yarım gazete ebadında dörder sayfadan ibaret olan dergide yazıların hemen hepsi günlük gazete içinde düşünülebilecek bir karak­terdedir. Sanat ve edebiyatla ilgili yazı­ların yayımlanmadığı bu dönemin seri yazısı ise “Mümin-Kafir”dir.

IV. Dönem

14 Ekim 1949-29 Haziran 1951, hafta­lık, 62 sayı. “Esseyyid Abdülhakim’in Tasavvufu’ndan” ve “Risâle-i Nur’dan” se­ri yazılarının yayımlandığı bu dönemde dergi daha çok dinî ve siyasî bir görü­nüştedir. Edebiyat ve sanat çok amatör seviyede ve okuyucu şiirlerine münhasır kalmıştır.

V. Dönem

16 Kasım 1951 -12 Aralık 1951, günlük, 27 sayı.

VI. Dönem

16 Mayıs 1952-19 Eylül 1952, günlük, 122 sayı.

VII. Dönem

7 Mayıs 1954-9 Temmuz 1954. haftalık, 10 sayı. Dinî ve siyasî yazıların dışında bu dönemde der­ginin edebî muhtevasını Âsaf Halet Çelebi’nin ve Nahit Sırrı Örik’in yazıları oluşturmuştur. Necip Fazıl’ın “Poetika”sının esasını teşkil eden parçalarla “Altın Hal­ka” yazı serisi de yine bu dönemde neş­redilmiştir.

VIII. Dönem

30 Mart 1956 -2 Mayıs 1956, günlük, 35 sayı.

IX. Dönem

6 Mart 1959 -10 Ekim 1959. haftalık, 33 sayı. Edebiyat ve sanat konularının da yer aldığı bu dönemde “Ruh ile Nefs”, “O ki O Yüzden Varız” seri yazıları ya­yımlanmıştır.

X. Dönem

30 Eylül 1964 -25 Kasım 1964, haftalık. 9 sayı. Necip Fazıl’in Hz. Peygamber’in hayatını an­lattığı manzum “Esselâm”ı ve “Gençlere Vaaz”ı bu dönemde çıkmıştır.

XI. Dönem

22 Eylül 1965-12 Ocak 1966. haftalık, 17 sayı.

XII. Dönem

19 Temmuz 1967 -10 Ocak 1968, haftalık, 26 sayı.

XIII. Dö­nem

Mayıs 1969-Aralık 1969, aylık, 7 sayı.

XIV. Dönem

6 Ocak 1971 -28 Ni­san 1971, haftalık, 17 sayı.

XV. Dönem

8 Mayıs 1978-5 Haziran 1978, hafta­lık, 5 sayı.

Adını, çıkışından altı yıl önce Necip Fazıl’ın yazdığı ve “Türk Millî Marşı” olarak adlandırdığı şiirden alan Büyük Doğu’nun ilk sayısında başlık altna “Fikir-Sanat-Hareket-İş” ibaresi konmuştur. Da­ha çok siyasî karakteri olan bu dönemin kapaklarında, o yıllardaki benzeri dergi­lerde olduğu gibi savaş fotoğrafları ve çarpıcı alt yazılar yer almıştır. Necip Fazıl’ın dünya görüşünü ve cemiyet niza­mına ait düşüncelerini aksettiren “İde­olocya Örgüsü” yazıları da bu dönemde başlamıştır. “İdeolocya Örgüsü”nün ilk yazısındaki, “Büyük Doğu Türk vatanı­nın sınırlan dışında herhangi bir coğraf­ya planını kucaklamıyor” ifadesi, dergi­nin aynı zamanda millî karakterini be­lirtir. Nitekim ikinci dönemden itibaren kapaktaki dergi adının harfi üzerin­deki işaretin yıldızıyla beraber hilâl şek­linde olması da aynı sebepten kaynak­lanmıştır.

İlk iki dönemden sonra giderek dinî makale ve tefrikalara geniş şekilde yer veren Büyük Doğu’da, Ağaç mecmua­sında olduğu gibi, Necip Fazıl yazar kad­rosunun siyasî yelpazesini zaman zaman oldukça geniş ve müsamahalı tutma yo­luna gitmiştir. Dergideki birçok yazı çe­şitli takma adlarla kendisi tarafından kaleme alınmış, bazı yazıları da değişik dönemlerde mükerrer olarak yayımla­mıştır. Kendi imzası dışında Ne – Fe – Ka, Büyük Doğu, Be – De, Ahmet Abdülbaki, Adıdeğmez, Hikmet Sahibinin Abdinin Kölesi, Hi – Ab – Kö, Ozan, Bankacı, Prof. Ş. Ü., Neslihan Kısakürek takma adlarını “kullanmıştır.

Büyük Doğu, geniş yazar kadrosu çer­çevesinde şiirle birlikte hikâye, eleştiri, deneme ve günlük türlerinde yazıların yayımlandığı önemli bir yayın organı ol­muştur. Bu sanat ve edebiyat türlerin­deki yazılar yanında dergide siyaset, din, yakın devir tarihi, teknik, hukuk, tıp, masonluk, II. Abdülhamid ve Tanzimat’ın mahiyeti gibi konularda da dikkat çeki­ci, uyarıcı ve ilmî yazılara yer verilmiştir.

Polemikleri, sansasyonel kapanış ve çıkışlarıyla da dikkati çeken Büyük Do­ğu, Türkiye’de İslamcı harekete yol açan belli başlı yayın organlarından biri du­rumundadır. Dinî yayınların hemen hiç bulunmadığı bilhassa 1950 öncesinde gençlerin dinî kültüre yönelmesinde ol­dukça önemli bir rol üstlenmiştir.

Bakanlar kurulu veya mahkeme ka­rarıyla sık sık kapatılan, polis vasıtasıy­la toplatılan, takibe uğrayan veya çeşitli sebeplerle sahibi tarafından yayımına ara verilen Büyük Doğu, “Kaldırımlar Şairi”nden sonra Necip Fazıl’ı tanıtan ikinci bir unvan olmuştur. Derginin adı altında ve sloganları etrafında bir de si­yasî cemiyet (o yıllarda parti kavramıyla eş anlamda) kuran Necip Fazıl, bu vesile ile memleketin hemen bütün şehirlerini dolaşıp büyük ilgi görmüş ve coşkun bir dinleyici kitlesini arkasında sürükleyen konferanslar vermiştir. Büyü/t Doğu-daki birçok yazısı yüzünden Necip Fazıl değişik iktidarlar devrinde adlî takibata uğrayarak hakkında defalarca beraat, tevkif ve hapse mahkûmiyetle sonuçla­nan kararlar verilmiştir.

Diyanet İslam Ansiklopedisi