Bahaeddin Sultan Veled Kimdir, Hayatı, Eserleri

Muhammed Bahaeddin Sultan Veled. Mutasavvıf ve şâir (D. 24 Nisan 1226, Larende (bugün Karaman) – Ö. 11 Kasım 1312, Konya).

Gençlik Yılları

Babası ünlü mutasavvıf Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Annesi Gevher Hâtundur. Adı, dedesi olan Sultanü’l-Ulema Bahaeddin Veled’in adından geliyordu. Üç yaşında babasıyla birlikte Konya’ya geldi. Okuma yazmayı ve ilk bilgileri babasından öğrendi. Sonra tahsil için kardeşi Alâeddin Çelebi ile Şam’a gitti. Dönüşünde babasından ders almaya devam etti. Burhânüddîn Muhakkık-ı Tirmîzî’den ve Şemseddîn-i Tebrizî’den ders okudu. Onun ölümünden sonra da Zerkub Selâheddin’in hizmetine girdi. Şems, Şam’a kaçtığında, onu Konya’ya geri getirdi.

Sultan Veled, evlenme çağına geldiğinde, babası ona, en sevdiği talebelerinden Selâhaddîn Konevî’nin kızı, Fâtıma Hâtunu nikâh etti. Fâtıma Hâtun, Mevlânâ Celâleddîn’e çok hürmet eden; sâliha, keşf ve kerâmet sâhibi bir hanımdı. Onlardan, evliyânın büyüklerinden Ulu Ârif Çelebi gibi muhterem bir zât dünyâya geldi.

Mevleviliği Sistemleştirmesi

Mevlânâ Celâleddîn vefât ettikten sonra, yerine, halife olarak büyük talebelerinden Hüsâmeddîn Çelebi
geçti. Hüsâmeddîn Çelebi, 1284’e dek irşâtta bulundu. Hüsâmeddîn Çelebi’nin vefâtından sonra, yerine Sultan Veled halîfe, vekili olup, bu vazifeyi üstlendi. Hayâtının sonuna kadar şeyhliğini sürdürdü. Tarikata getirdiği düzenlemeler sebebiyle Mevlevilik’in onunla başladığı kabul edilir.

Amasya, Akşehir, Ilgın, Niğde, Kırşehir, Erzincan gibi yerlere halîfeler göndererek tekke ve zâviyeler açtırdı. Babasının türbesinin yapılmasına yardımcı oldu. Türbenin yanında kütüphâne, mesnevi okuyup, okutmaya mahsus yerler yaptırarak merkezî bir külliye meydana getirilmesini sağladı. Böylece başka yerlerde kurulan dergâh ve zâviyeleri bu tek merkeze bağladı. Ömrünü babasının öğretmek istediği ilmi yaymakla geçirdi.

Sultan Veled, Mevlânâ’nın tasavvuf düşüncesine karşı olanların dostluğunu kazanmaya, tarikata karşı ileri sürülen tenkitleri cevaplamaya çalışmış, Mevlevilik’e yeni boyutlar getirip tarikat düzenini kurmuştur. Mevlânâ’nın hiçbir düzene uymaksızın yaptığı sema’ı, kurala bağlayıp bir ayin haline getirmiştir. Bunlardan biri de “Sultan Veled devri” adıyla tanınır.

Ölümü

Sultan Veled, 1312’de seksen dokuz yaşında hastalandı. Receb ayının onuna rastlayan Cumartesi gecesi, Kelime-i şehâdet getirerek fânî hayâta vedâ etti. Cenaze namazını vasiyeti üzerine Mecdüddin Aksarayî kıldırdı. Babası Mevlânâ Celâleddîn Rûmî kabrinin yanına defnedildi.

Eserleri

Sultan Veled, eserlerini genellikle Farsça yazmış, ara sıra gazel ve mesnevî şeklinde Türkçe şiirler de yazmıştır. Divan’ında 129, İbtidanâme’de 76, Rebabnâme’de 162 Türkçe beyit vardır. Parçalar, Oğuz lehçesiyle yazılmış ilk şiirler oldukları için Türk dili yönünden kıymetli vesikalardır. Farsça olan bu olan bu eserlerde Türkçe, dışında Arapça, Rumca beyitler de görülür. İbtidânâme’nin bir özelliği de Mevlânâ’nın hayâtına âit bilgiler vermesi dolayısıyla Mevlânâ ve çevresi araştırmaları için en eski, en sağlam kaynaktır. Maarif adlı Farsça, mensur (nesir) bir eseri vardır. Bu ahlâkî ve tasavvufî manzumelerin hepsi, edebî açıdan olduğu gibi, yapı ve ifâde açısından da mükemmeldir.

• Divan, (1267-1291), • İbtidanâme, (1291), • Rebabnâme, (1300), • İntihanâme, (1303-1312), • Maarif, (1301-1303).