Sosyoloji
Vezirköprü İlçesinde Toponomik (Yer Adlarıyla İlgili) İncelemeler
Mücahit
Yıldırım, İhsan Bulut, Kemalettin Şahin – Vezirköprü İlçesinde Toponomik (Yer
Adlarıyla İlgili) İncelemeler
Yıldırım, İhsan Bulut, Kemalettin Şahin – Vezirköprü İlçesinde Toponomik (Yer
Adlarıyla İlgili) İncelemeler
Yapılan çalışmada Vezirköprü’de kullanılan
yer ve mevkii adlarının konmasında doğal ve beşeri coğrafya faktörlerinin
oldukça etkili olduğu tespit edilmiştir. Özellikle yörede doğal coğrafya özelliklerinden
yer şekilleri, bitki tür ve adları ile kayaç özellikleri ile ilgili adlar yoğun
bir şekilde kullanılmaktadır. Yine kişi adları, ekonomik faaliyet ve hayvan
adları ile ilgili yer ve mevkii adları da yaygın olarak kullanılmaktadır (s.
969).
yer ve mevkii adlarının konmasında doğal ve beşeri coğrafya faktörlerinin
oldukça etkili olduğu tespit edilmiştir. Özellikle yörede doğal coğrafya özelliklerinden
yer şekilleri, bitki tür ve adları ile kayaç özellikleri ile ilgili adlar yoğun
bir şekilde kullanılmaktadır. Yine kişi adları, ekonomik faaliyet ve hayvan
adları ile ilgili yer ve mevkii adları da yaygın olarak kullanılmaktadır (s.
969).
Vezirköprü ilçesi, 1000 ila 2000 m.
yükseklikteki genelde ormanlarla kaplı dağlarla çevrilidir (s. 970).
yükseklikteki genelde ormanlarla kaplı dağlarla çevrilidir (s. 970).
Her çeşit tahıl üretimi yanında sebze ve
meyvecilik gelişmiş durumdadır.
meyvecilik gelişmiş durumdadır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ne göre kasabanın
adı “Şinder” dir. Şin kelimesinin kelime anlamı ise bölgeye Filistin
dolaylarında yaşamış olup buraya gelen Amelika lisanına göre “Köprü”
dür. Buna göre kasaba temellerinin Etiler zamanında atıldığı anlaşılmaktadır. Selçuklu
zamanında Sultan Mesut tarafından şehir ikinci defa kurulunca vakıfnamelerde de
yazılı olduğu üzere “Gedekara” adını almıştır.
adı “Şinder” dir. Şin kelimesinin kelime anlamı ise bölgeye Filistin
dolaylarında yaşamış olup buraya gelen Amelika lisanına göre “Köprü”
dür. Buna göre kasaba temellerinin Etiler zamanında atıldığı anlaşılmaktadır. Selçuklu
zamanında Sultan Mesut tarafından şehir ikinci defa kurulunca vakıfnamelerde de
yazılı olduğu üzere “Gedekara” adını almıştır.
Gedekara kasabasının Köprü köyünde şehzade ve
paşalar için bir köşk yaptırılınca Köprü köyünün kıymeti artmış ve Yavaş yavaş
Gedekara ismi telafuzdan uzaklaşarak kasaba için Köprü ismi kullanılmaya
başlanmıştır (Samsun İli Yıllığı, 1967: 389). (İlçe vezir ve paşaların uğrak
yeri olur)
paşalar için bir köşk yaptırılınca Köprü köyünün kıymeti artmış ve Yavaş yavaş
Gedekara ismi telafuzdan uzaklaşarak kasaba için Köprü ismi kullanılmaya
başlanmıştır (Samsun İli Yıllığı, 1967: 389). (İlçe vezir ve paşaların uğrak
yeri olur)
Arnavutluk’ta doğan Mehmet Paşa da sarayda
çeşitli görevler yaptıktan sonra sipahilik göreviyle Köprü’ye gelir ve buraya
yerleşir. Çocukları Fazıl Ahmet Paşa ve Fazıl Mustafa Paşa da burada dünyaya
gelir ve burada yetişirler. İşte Osmanlı imparatorluğu’nun bir dönemine
damgasını vuran Mehmet Paşa ailesinin kaldığı ve yetiştiği yer olan Köprü
kasabası, bundan sonra “Vezirköprüsü” adını alır (s. 972).
çeşitli görevler yaptıktan sonra sipahilik göreviyle Köprü’ye gelir ve buraya
yerleşir. Çocukları Fazıl Ahmet Paşa ve Fazıl Mustafa Paşa da burada dünyaya
gelir ve burada yetişirler. İşte Osmanlı imparatorluğu’nun bir dönemine
damgasını vuran Mehmet Paşa ailesinin kaldığı ve yetiştiği yer olan Köprü
kasabası, bundan sonra “Vezirköprüsü” adını alır (s. 972).
(Yer adlarında) Kullanılan Yar, Sivri, Tepe
gibi kelimelerin çokluğu, arazinin ne kadar engebeli ve dik olduğunu
gösterirken, Meşe, Çam, Çal, Kavak, Uzunağaç, Bük gibi kelimelerin çokluğu da
büyük oranda orman ve fundalıklarla kaplı bir arazi yapısının mevcut olduğunu ispatlamaktadır.
gibi kelimelerin çokluğu, arazinin ne kadar engebeli ve dik olduğunu
gösterirken, Meşe, Çam, Çal, Kavak, Uzunağaç, Bük gibi kelimelerin çokluğu da
büyük oranda orman ve fundalıklarla kaplı bir arazi yapısının mevcut olduğunu ispatlamaktadır.
Yörenin zengin bir tarihinin olması ve birçok
değişik yerden buraya gelen insanların çok ve etkin olması nedeniyle birçok
kişi adı ile anılan yer adına rastlanmaktadır.
değişik yerden buraya gelen insanların çok ve etkin olması nedeniyle birçok
kişi adı ile anılan yer adına rastlanmaktadır.
Bitki tür ve adlarından kaynaklanan köy ve
mevkii adı sayısı 81’dir. Ardından 63 adet kullanımıyla yer şekilleri ile
ilgili köy ve mevkii adı gelmektedir. Sularla ilgili köy ve mevkii adları ile
hayvan isimleri ile ilgili köy ve mevkii adı sayısı 39 olup birbiriyle eşittir.
Bunların ardından 34 adet köy ve mevkii adıyla kayaçlarla ilgili yer adları
kullanılmaktadır. Topoğrafik yer adları 23, yön adları 18, toprak ile ilgili
yer adları 15, klimatolojik yer adları 9 ve rüzgârla ilgili kullanılan yer
adları ise 7 tanedir (s. 973).
mevkii adı sayısı 81’dir. Ardından 63 adet kullanımıyla yer şekilleri ile
ilgili köy ve mevkii adı gelmektedir. Sularla ilgili köy ve mevkii adları ile
hayvan isimleri ile ilgili köy ve mevkii adı sayısı 39 olup birbiriyle eşittir.
Bunların ardından 34 adet köy ve mevkii adıyla kayaçlarla ilgili yer adları
kullanılmaktadır. Topoğrafik yer adları 23, yön adları 18, toprak ile ilgili
yer adları 15, klimatolojik yer adları 9 ve rüzgârla ilgili kullanılan yer
adları ise 7 tanedir (s. 973).
64 adet köy ve mevkii adı kişi adlarından
kaynaklanmaktadır. Kişi adlarını 38 adet kullanımla ekonomik adlar takip
etmektedir.
kaynaklanmaktadır. Kişi adlarını 38 adet kullanımla ekonomik adlar takip
etmektedir.
Eski Yerleşme Yeri İle ilgili Adlar
Karacaören, Bahçekonak, Eğrikale, Kalekıranı,
Saraylı, Gömlekhisar, Saraycık, Örencik, Akören, Ören tepesi, Büyükkale, Kale
tepesi, Küçükkale, Büyüksaraycık, Tekke tepesi, Gâvur kayası, Gâvur harmanı, Gâvurun
damı mevkii, Halkahavli
Saraylı, Gömlekhisar, Saraycık, Örencik, Akören, Ören tepesi, Büyükkale, Kale
tepesi, Küçükkale, Büyüksaraycık, Tekke tepesi, Gâvur kayası, Gâvur harmanı, Gâvurun
damı mevkii, Halkahavli
—
Yıldırım, Mücahit ve Bulut, İhsan ve Şahin,
Kemalettin. (2011), “Vezirköprü
İlçesinde Toponomik (Yer Adlarıyla İlgili) İncelemeler,” Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun,
Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 969-377, Samsun 2012
Kemalettin. (2011), “Vezirköprü
İlçesinde Toponomik (Yer Adlarıyla İlgili) İncelemeler,” Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun,
Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 969-377, Samsun 2012