Sosyoloji
Samsunlu Bağlama Yapımcıları ve Bu Ustaların Yapım Sanatına Katkıları
Emin
Sancak, Veyis Eğin – Samsunlu Bağlama Yapımcıları ve Bu Ustaların Yapım Sanatına
Katkıları
Sancak, Veyis Eğin – Samsunlu Bağlama Yapımcıları ve Bu Ustaların Yapım Sanatına
Katkıları
Samsun ili geleneksel çalgı yapımcılığının
geliştiği önemli merkezlerden biridir.
geliştiği önemli merkezlerden biridir.
Bağlama, ülkemizde en yaygın olarak çalınan
ve yapılan çalgıdır.
ve yapılan çalgıdır.
Gerek bağlama yapımcılığında gerekse bağlama
teknesi ustalığında Samsun, ülkemizin belli başlı en önemli illerinden birisidir.
teknesi ustalığında Samsun, ülkemizin belli başlı en önemli illerinden birisidir.
Parçalı tekne tabir edilen, küçük nuska
şeklinde üçgen parçalardan adeta dantel gibi işlenerek yapılan tekne formunun
en önemli temsilcisi Mesut Ünalan Usta’dır. Celal Kızılkan Usta ise bizzat
Kahramanmaraş Pazarcık’a ve Gaziantep’e giderek oyma bağlama tekne
yapımcılığını ustalara öğretmiş ve daha sonra Maraş’ta ve Gaziantep’te bu
sanatın yayılmasına vesile olmuştur.
şeklinde üçgen parçalardan adeta dantel gibi işlenerek yapılan tekne formunun
en önemli temsilcisi Mesut Ünalan Usta’dır. Celal Kızılkan Usta ise bizzat
Kahramanmaraş Pazarcık’a ve Gaziantep’e giderek oyma bağlama tekne
yapımcılığını ustalara öğretmiş ve daha sonra Maraş’ta ve Gaziantep’te bu
sanatın yayılmasına vesile olmuştur.
Mesut Ünalan (1926)’ın, babası devlet demir
yollarının ilk ustalarındandır. Kendisi de baba mesleğini seçmiş, demir
yollarında ustabaşı olarak çalışırken, 1945 yılında ek gelir sağlamak amacıyla
bağlama teknesi (ses kutusu) oymaya başlamıştır.
yollarının ilk ustalarındandır. Kendisi de baba mesleğini seçmiş, demir
yollarında ustabaşı olarak çalışırken, 1945 yılında ek gelir sağlamak amacıyla
bağlama teknesi (ses kutusu) oymaya başlamıştır.
Samsun’da oyma tekneciliğini ilk başlatan
kişidir. Sonradan geliştirdiği üçgen veya geometrik parçalardan kurulan tekne
(ses kutusu) biçimi ise ayrı bir üslup haline gelmiştir (s. 540).
kişidir. Sonradan geliştirdiği üçgen veya geometrik parçalardan kurulan tekne
(ses kutusu) biçimi ise ayrı bir üslup haline gelmiştir (s. 540).
Süleyman Balcı (1928), Balcı kardeşler adıyla
ünlenen bağlama ve teknesi yapımcısı Ahmet, Bilal, Osman, Abdullah Balcı’nın
babası ve ustasıdır.
ünlenen bağlama ve teknesi yapımcısı Ahmet, Bilal, Osman, Abdullah Balcı’nın
babası ve ustasıdır.
Ümit Bekizağa (1949) ve Yakup Özdemir (1952),
hem icracı hem yapımcı kişilikleriyle bu alanda aktif rol almış ustalardır.
hem icracı hem yapımcı kişilikleriyle bu alanda aktif rol almış ustalardır.
Celal Kızılkan (1965), otuz yıldır ağaç oymacılığını sürdürmektedir. Antep ve Maraş Pazarcık’a geçici sürelerle giderek sanatını bu
illerde sürdürmüş ve bu illerde de ustaların yetişmesine katkıda bulunmuştur
(s. 541-542).
illerde sürdürmüş ve bu illerde de ustaların yetişmesine katkıda bulunmuştur
(s. 541-542).
…ses kutusu (tekne) oymacılığında ana malzeme
dut, kestane ve kayın ağaçlarıdır. Bu ağaç türlerine son yıllarda Samsunlu
ustalar tarafından akçaağaç, karaağaç ve ceviz ağaçları da eklenmiştir.
dut, kestane ve kayın ağaçlarıdır. Bu ağaç türlerine son yıllarda Samsunlu
ustalar tarafından akçaağaç, karaağaç ve ceviz ağaçları da eklenmiştir.
İşlenecek ağaçlar, “su yürümeden”
yani vejetasyon dönemi başlamadan önce kesilmelidir. Tomruk olarak alınan
ağaçlar, en fazla 3-4 ay bekletilebilir sonra hemen işlenmeye başlanmalıdır.
Her tomruk uygun ölçülere ustalıkla bölünür, bölünen her parça üzerinde
çalışamayacaksa uygun biçimde korunur ve saklanır, hava cereyanından uzak
tutulur. Teknenin önce dışı işlenir, istenilen form verildikten sonra içi işlenmeye
başlanır.
yani vejetasyon dönemi başlamadan önce kesilmelidir. Tomruk olarak alınan
ağaçlar, en fazla 3-4 ay bekletilebilir sonra hemen işlenmeye başlanmalıdır.
Her tomruk uygun ölçülere ustalıkla bölünür, bölünen her parça üzerinde
çalışamayacaksa uygun biçimde korunur ve saklanır, hava cereyanından uzak
tutulur. Teknenin önce dışı işlenir, istenilen form verildikten sonra içi işlenmeye
başlanır.
—
Sancak, Emin ve Yeğin, Veyis. (2011), “Samsunlu Bağlama Yapımcıları ve Bu
Ustaların Yapım Sanatına Katkıları,” Samsun
Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 540-542,
Samsun 2012
Ustaların Yapım Sanatına Katkıları,” Samsun
Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 540-542,
Samsun 2012