Sosyoloji
Samsun’da Türk Mimarisinin Gelişimi
M. Sami
Bayraktar – Samsun’da Türk Mimarisinin Gelişimi
Bayraktar – Samsun’da Türk Mimarisinin Gelişimi
1869’da büyük bir yangınla kentin hemen
tamamı yanmış, akabinde yeniden plânlanmıştır. 1939, 1942, 1943 yılı (Erzincan)
depremlerinde Samsun ve ilçeleri hasar görmüş, birçok tarihi eser, az çok yıkılıp
zarar görmüştür (s. 399).
tamamı yanmış, akabinde yeniden plânlanmıştır. 1939, 1942, 1943 yılı (Erzincan)
depremlerinde Samsun ve ilçeleri hasar görmüş, birçok tarihi eser, az çok yıkılıp
zarar görmüştür (s. 399).
Çarşamba – Gökçeli (Kökçeli, Mezarlık) Cami, inşa
tarihi: 1206
tarihi: 1206
Kavak / Çakallı Beldesi – Çakallı Han (Çakallı
Kervansarayı), inşa tarihi: 1204-40
Kervansarayı), inşa tarihi: 1204-40
Kâgir Camiler: Bu grupta yer alan 19 caminin
11’i kırma çatılı, 6’sı tek kubbeli, biri yan mekânlı, biri de çok bölüntülü;
tonoz ve kubbelerle örtülüdür (s. 406).
11’i kırma çatılı, 6’sı tek kubbeli, biri yan mekânlı, biri de çok bölüntülü;
tonoz ve kubbelerle örtülüdür (s. 406).
Günümüze ulaşan orijinal tek örnek olan
Vezirköprü – Fazıl Ahmet Paşa Medresesi, (…) plânıyla erken devir Bursa
medreselerini hatırlatmaktadır (s. 409-410).
Vezirköprü – Fazıl Ahmet Paşa Medresesi, (…) plânıyla erken devir Bursa
medreselerini hatırlatmaktadır (s. 409-410).
Vezirköprü Bedesteni, klasik Osmanlı
bedesteni şemasındadır.
bedesteni şemasındadır.
Vezirköprü – Çifte Hamam, çift
fonksiyonludur. Vezirköprü – Şifa ve Yalı Hamamı konak hamamı, diğerleri halk
(çarşı) hamamıdır.
fonksiyonludur. Vezirköprü – Şifa ve Yalı Hamamı konak hamamı, diğerleri halk
(çarşı) hamamıdır.
…yapılarda, en fazla sayıyı camiler (42)
oluşturmaktadır. Bunları ahşap (20), kâgir (19) ve hımış (3) olmak üzere üç
grupta düşünmek mümkündür.
oluşturmaktadır. Bunları ahşap (20), kâgir (19) ve hımış (3) olmak üzere üç
grupta düşünmek mümkündür.
Lâdik, Havza ve Vezirköprü’de ahşap camiye
rastlanılmamaktadır.
rastlanılmamaktadır.
Sayı bakımından camileri çeşmeler (19) takip
etmektedir.
etmektedir.
Toplamı 12 olan hamam ve kaplıcalar da
Vezirköprü’de yoğunlaşmaktadır.
Vezirköprü’de yoğunlaşmaktadır.
Şehrin Selçuklu ve Beylikler devrinde Sinop,
Osmanlı döneminde ise uzun yıllar Amasya ve Tokat gibi komşu şehirlerin
gerisinde kaldığı unutulmamalıdır. 19. yüzyılın 2. yarısından sonra hızla büyüyen
şehirde, bu dönemden kalma bir hayli yapı bulunmaktadır (s. 419).
Osmanlı döneminde ise uzun yıllar Amasya ve Tokat gibi komşu şehirlerin
gerisinde kaldığı unutulmamalıdır. 19. yüzyılın 2. yarısından sonra hızla büyüyen
şehirde, bu dönemden kalma bir hayli yapı bulunmaktadır (s. 419).
Çarşamba – Gökçeli Camii
(13. yy. başları) inmektedir. Bu gruptaki
eserlerde kaba bir işçilik, pratik ve fonksiyonel bir tavır ve basit bir bezeme
anlayışı ağır basar (s. 420).
eserlerde kaba bir işçilik, pratik ve fonksiyonel bir tavır ve basit bir bezeme
anlayışı ağır basar (s. 420).
Bezeme yönünden, Samsun yapılarının geneli
için, yalın ve iddiasız oldukları söylenebilir.
için, yalın ve iddiasız oldukları söylenebilir.
Asıl önemli bezeme alanı ahşaptır. Yukarıda
değindiğimiz gibi minberler, ahşap bezemenin en güzel örneklerini barındırır.
değindiğimiz gibi minberler, ahşap bezemenin en güzel örneklerini barındırır.
Çarşamba – Porsuk Köyü Cami “Doğu Karadeniz
ahşap üslubuyla” paralelliği görülen önemli bir örnektir.
ahşap üslubuyla” paralelliği görülen önemli bir örnektir.
Çalışma sahamızın en karakteristik mimari
unsuru olarak gördüğümüz ahşap camilerin, vaktiyle, ormanlık alanda kurulan
hemen her köyde olmak üzere, epey yaygın olduğu anlaşılmaktadır (s. 421).
unsuru olarak gördüğümüz ahşap camilerin, vaktiyle, ormanlık alanda kurulan
hemen her köyde olmak üzere, epey yaygın olduğu anlaşılmaktadır (s. 421).
—
Bayraktar, M. Sami. (2006), “Samsun’da Türk
Mimarisinin Gelişimi,” Geçmişten
Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet Yılmaz, Cilt: 1, (s. 399-425), Samsun
Mimarisinin Gelişimi,” Geçmişten
Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet Yılmaz, Cilt: 1, (s. 399-425), Samsun