Jan Łukasiewicz Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

LUKASIEWICZ, Jan (1878-1956)

Polonyalı mantıkçı. Varşova Mantık Okulu’nun kurucularındandır.

21 Aralık 1878’de Lemberg’de doğdu, 23 Şubat 1956’da Dublin’de öldü. Lvov Üniversitesi’nde felsefe ve matematik öğrenimi gördü, 1902’de felsefe doktoru oldu. Önce bu üniversitede, 1915’ten sonra Varşova Üniversitesi’nde felsefe ve mantık okuttu. 1918’de I.Paderewski hükümetinde eğitim bakanlığı yaptı.

1919’da üniversiteye döndü, 1939’a değin felsefe profesörü, iki dönem de rektör olarak çalıştı. 1945’te Münster ve Brüksel’e, 1946’da İrlanda hükümetinin çağrılısı olarak Dublin’e gitti. İrlanda Kraliyet Akade-misi’nde matematiksel mantık okuttu. Polonya Bilimler Akademisi üyeliğine seçildi.

Lukasiewicz ilk yapıtında Aristoteles’te çelişme ilkelerini inceler ve onda üç önemli çelişme ilkesi bulur. Bunlardan mantıksal olan, iki çelişen önermenin aynı anda doğru olamayacağını; varlıkbilimsel olan, bir nesneye, bir özelliğin, tek bir yönden, hem yüklenebilir hem de yüklenemez olamayacağını; psikolojik olan ise, çelişik önermelere dayalı iki inancın bir kişice benimsenemeyeceğini ileri sürer. Bu ilkelerin doğruluğunu, tutarlılığını araştıran Lukasiewicz’ in ana inceleme alanı önermeler mantığı olmuştur. Bu arada, Stoa mantığını inceler ve önermeler mantığının temel ilkelerinin Stoacılar’ca bilindiğini görür. Bu çalışmaları Eski ve Orta Çağ mantığında bulunmayan alanları ortaya koymuş ve ilgi uyandırmıştır.

Lukasiewicz’in önemi, önermeler mantığına katkıları nedeniyledir.Bu mantıkta, verilen bir önerme ya doğru ya da yanlıştır. Bu da, önerme iki değerli olabilir, demektir. Lukasiewicz, değişmez doğru, değişmez yanlış değerlerinin yanı sıra, bir üçüncü değerin, “değişmez olanaklı”nm varlığını benimser. Bu, üç değerli önermeler mantığının gelişmesi yanında çok değerliliğe doğru bir açılım da sağlar.

•    YAPITLAR (başlıca): O zasadzie sprzeçznosci u Arystotelesa, 1910, (“Aristoteles’te Çelişmezlik İlkesi Üzerine”);    ; “O logice trojwartosciowej” Ruch Filozoficzny, V, 1920, (“Üç-değerli Mantık Üzerine”); Elementy logiki matematycznej, 2. basım, 1929, (“Matematiksel Mantığın Temelleri”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi