Henry Walter Bates Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

BATES, Henry Walter (1825-1892)

İngiliz doğabilimci. Özellikle böceklerdeki savunma mimetizmi (benzeşme) olgusunu saptayarak, Darwin’in doğal ayıklanma ve evrim kuramına destek sağlamıştır.

8 Şubat 1825’te Leicestershire’da doğdu. Çok az temel eğitim almasına karşın, doğduğu kentteki Makine Enstitüsü’nün gece kurslarına devam ederek eski Yunanca, Latince, Fransızca ve teknik resim öğrendi. Zoolojiye büyük ilgi duyuyor, özellikle türlerin kökeni sorununu çözmeye yardımcı olacak bilgi ve örnekler derlemek amacıyla Amazon bölgesinde bir araştırma gezisi yapmayı düşlüyordu. 1843’te Wallace ile tanışınca bu büyük düşünü onunla gerçekleştirmeye karar verdi ve 1848’de yola çıktılar. 1852’de Wallace’m Ingiltere’ye dönmesi üzerine araştırmalarını tek başına sürdüren ve Amazon Nehri boyunca 66° Batı boylamına kadar ilerleyen Bates, ilginç gözlemler ve çoğu böcek olmak üzere 14.000’i aşkın örnekle 1859’da ülkesine döndü. 1863’te, Darwin’in önsözüyle iki cilt olarak yayımlanan tek kitabı The Naturalist on the Amazons (“Amazonlar’da Bir Doğabilimci”), bu on bir yıllık bir araştırmanın ürünüdür. 1864’te Royal Geographical Society’nin yardımcı sekreterliğine getirilen Bates, 16 Şubat 1892’de Londra’da öldüğü güne kadar bu görevi sürdürdü.

Bates, Amazon bölgesinden topladığı ve yaklaşık 8.000’i zoologlarca hiç bilinmeyen 14.000’den fazla örnek üzerinde çalışırken, o güne değin bilinmeyen bir olgunun farkına vardı. İki ayrı aileden gelen Brezilya orman kelebeklerinin görünümü şaşılacak derecede birbirine benziyordu. Heliconiidae familyasının bireyleri, gözalıcı renklerine karşın kuşların pek sevmediği bir yemdi. Pieridae familyasının kelebekleri de, kuşlara yem olmaktan kurtulabilmek için öbür türün renklerini taklit ediyor ve böylece ilgisiz iki tür arasında beklenmedik bir benzerlik doğuyordu. Bates, bugün kendi adıyla bilinen bu benzeşme olayını, 1861’de yayımladığı “Contributions to an Insect Fauna of the Amazon Valley” (“Amazon Vadisi’nin Böcek Türleri Üstüne İncelemeler”) adlı makalesinde açıkladı.

Bates mimetizminde, bir türün bireyleri zehirli ya da tadı kötü olduğu için başka hayvanların saldırısına uğramaz; çoğu kez gözalıcı renklerle bezenmiş olan ve “örnek” denilen bu türün renklerine bürünmek, sürekli olarak hayvanlara yem olan başka bir tür için bir savunma yoludur; bu yolu seçen türe de “taklitçi” denilir. Savunmasız bir canlının, soyunu sürdürebilmek için böyle bir savunma yöntemi geliştirmiş olması, Darvvin’in doğal ayıklanma kuramına destek sağlamıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): The Naturalist on the Amazons, 1863, (“Amazonlar’da Bir Doğabilimci”).

•    KAYNAKLAR: J.N.L. Baker, A History of Geographical Discovery and Exploration, 1931; B.G. Beddall, Wallace and Bates in the Tropics: Introduction to the Theory of Natural Selection, 1969.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi