Henry Louis Le Chatelier Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

LE CHATELIER, Henry Louis (1850-1936)

Fransız kimya ve metalürji bilgini. Kendi adıyla anılan, “kimyasal dengenin kararlılığı” ilkesiyle tanınır.

8    Ekim 1850’de Paris’te doğdu, 17 Eylül 1936’da işere idare bölgesindeki Miribel-les-Echelles’de öldü. 1869’da Ecole Polytechnique’te başladığı fizik, kimya ve mühendislik öğrenimini 1873’te Madencilik Oku-lu’nda tamamladı. İki yıl devlet adına Kuzey Afrika’ da çalıştıktan, iki yıl da Besançon’da maden mühendisliği yaptıktan sonra, 1877’de Madencilik Okulu’n-da kimya profesörlüğüne getirildi. 42 yıl boyunca bu okuldaki görevini sürdüren, ayrıca College de France ile Sorbonne’da da kimya ve metalürji dersleri veren Le Châtelier, 1919’da Madencilik Okulu’ndan, 1925’te Sorbonne’dan emekliye ayrıldıktan sonra çoğunlukla felsefe ve toplumsal sorunlara ilişkin yazılar yazdı. 1907’de üyeliğe kabul edildiği Fransız Bilimler Akademisi’nin yanı sıra yabancı ülkelerdeki birçok bilim kuruluşunun da onur üyeliğine seçilmişti.

Önceleri sanayi kimyasına yönelerek cam, seramik ve çimento üretimiyle ilgilenen Le Châtelier’nin en önemli başarısı, 1884’te ileri sürdüğü termodinamik kuralıdır. Daha önce Norveçli kimya bilgini Van’t Hoff, dengede olan kimyasal bir sistemde, sıcaklık yükseltildiği zaman bu fazla ısının soğurulmasıyla gerçekleşen, sıcaklık düşürüldüğü zaman ise ısı salarak gelişen bir tepkimenin oluştuğunu açıklamıştı. Bu olgunun genel bir termodinamik kuralının yalnızca bir bölümü olduğunu göstererek kendi adıyla anılan ilkeyi geliştiren La Châtelier, böylece kimyasal tepkimeler termodinamiğini bütünleyen önemli bir çalışma bıraktı. Bu ilkeye göre, kararlı denge halindeki kimyasal bir sistem, ısısında ya da yoğunluğunda değişikliğe yol açarak dengesini bozabilecek bir etkenle (sıcaklık ya da basınç gibi) karşılaştığında, sistem içinde bu etkiyi yok etmeye yönelik bir tepkime gelişir. Örneğin, bir sıvı ile bu sıvının buharından oluşan bir sisteme, hacim sabit kalmak koşuluyla ısı eklendiğinde, ısı alan (endotermik) bir tepkime, yani buharlaşma başlar. Oysa, ısı değişmeden (adiyabatik) hacmin artırılması buharlaşmaya, dolayısıyla sıcaklığın düşmesine ve buhar basıncının azalmasına yol açar.

“Le Châtelier ilkesi” olarak adlandırılan bu kural çok geniş bir uygulama alanı bulmuş, kimyasal ve fiziksel süreçlerin tanımlanmasına yardımcı olmuştur. ABD’li kimya bilgini Gibbs’in de kendisinden bağımsız olarak aynı sonuçlara vardığım gören Le Châtelier, Gibbs’in çalışmalarını Fransızca’ya çevirerek tanınmasını sağlamıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Recherches experimentales sur la constitution des mortiers hydrauliques, 1887, (“Suyla Sertleşen Alçıların Bileşimi Üstüne Deneysel Araştırmalar”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi