Tarihi Şahsiyetler

Hacı Giray (Kırım hanı) Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

HACI GİRAY (?-1466)

Kırım hanı. Giraylar hanedanının kurucusudur.

Doğum yılı bilinmemektedir. Polonya kaynaklarına göre, Litvanya’da Troki’de doğdu, 1466 yazında Bahçesaray’da öldü. Soyu Cengiz Han’ın oğlu Cuci’nin küçük oğlu olan Tokay Timur’a bağlanır. Kırım’da egemenlik için savaşan babası Gıyaseddin Han, iç çekişmelerden kaçarak, Litvanya Grandükası Vitold’un yanma sığınmıştı.

Hacı Giray, Altın Orda Devleti’nin temelini oluşturan, Şirin, Kongurat ve Berin kabilelerinin Kırım’a göç etmeleri ve kendisini desteklemeleri sonucunda han oldu. Kesin olarak ne zaman tahta çıktığı bilinmemektedir. 1433 ve 1434’te han olarak Cenevizliler’e karşı savaştı. Ceneviz amirali Carolo Lomeilino’yu 1434 Haziram’nda, Solgat’ta yendi. Kefe’yi alarak ticaret gelirlerine el koymayı düşünüyordu. Bunu başaramayınca, ticareti kendi denetimindeki Kerç ve Solgat limanlarına kaydırmaya çalıştı. Anadolu’ya gönderilen malların Kırım gemileriyle taşınması için çaba harcadı.

Hacı Giray, Saray Hanı Seyyid Ahmed’in Kırım’ı işgali üzerine güçten düştü. Ancak Ağustos 1452’de Polonya Kralı IV.Casimir’in yardımı ile Kırım’a tek başına egemen olabildi. Aynı yıl, Polonya topraklarına bir sefer düzenleyen Seyyid Ahmed’i, arkadan çevirerek yendi. 1454 Haziram’nda, Osmanlı Hükümdarı II.Mehmed’den (Fatih) Cenevizliler’e karşı yardım istedi. Temmuz 1454’te bir Osmanlı filosu Kefe’yi kuşattı. Kenti alamayan Hacı Giray, Kefe’yi vergiye bağlayarak geri çekildi. Cenevizliler, 1450’de oğlu Haydar Han’ın tahta geçmesini sağladı-larsa da, Hacı Giray duruma yeniden egemen oldu. Seyyid Ahmed Han’a karşı, Litvanya, Polonya ve Moskova Knezliği ile bağlaşmalar yaptı. Ağustos 1465’te Moskova üzerine yürüyen Seyyid Ahmed’e Don Nehri kıyısında saldırarak çekilmek zorunda bıraktı.

Hacı Giray, Kırım’a egemen olduktan sonra topraklarını Kıpçak Bozkırı içlerine doğru genişletti. Osmanlılar’la onun zamanında kurulan ilişkiler giderek yoğunlaştı ve sonunda Kırım Osmanlılar’a bağlı bir hanlık durumuna geldi.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi