Sosyoloji
Frederic Jameson
Postmodern Sosyal Teori
1934 yılında Cleveland’da doğdu. Jameson, postmodernizmin enbilinen teorisyenlerinden olmasına rağmen, çalışmaları daha çok postmodern düşüncenin
yadsınmasına yönelik olmuştur.
Jameson’a göre postmodernizmin ne olduğunu kavrayabilmenin
en emin yolu, onu öncelikle tarihsel yönden düşünmeyi unutmuş bir çağda yaşanan
zaman üzerinde tarihselci bir bağlamda düşünmeye yönelik bir çaba şeklinde ele
almaktır.
en emin yolu, onu öncelikle tarihsel yönden düşünmeyi unutmuş bir çağda yaşanan
zaman üzerinde tarihselci bir bağlamda düşünmeye yönelik bir çaba şeklinde ele
almaktır.
Jameson, postmodernizmi kültürel atmosferdeki kapitalizmin
son dönemine bağlı değişimlerden bağımsız olarak ele alamayacağımızı belirtir.
son dönemine bağlı değişimlerden bağımsız olarak ele alamayacağımızı belirtir.
Postmodernizm = Geç
Kapitalizm mi?
Kapitalizm mi?
Jameson’a göre, postmodern alan dediğimiz şey kültürel bir
ideoloji ya da kurgu değil, kapitalizmin küresel ölçekte üçüncü genişleme aşamasıdır.
Bu aşama çokuluslu kapitalizmin kendisidir. Bu aşamada, yeni gerçekliğe ilişkin
çok sayıda yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı kültürel ürünleri yeni
otantik perspektifler olarak algılarken bir kısmı da gerçekliğin çarpıtılması olarak
değerlendirmektedir.
ideoloji ya da kurgu değil, kapitalizmin küresel ölçekte üçüncü genişleme aşamasıdır.
Bu aşama çokuluslu kapitalizmin kendisidir. Bu aşamada, yeni gerçekliğe ilişkin
çok sayıda yaklaşım bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmı kültürel ürünleri yeni
otantik perspektifler olarak algılarken bir kısmı da gerçekliğin çarpıtılması olarak
değerlendirmektedir.
Yeni estetik biçimin belirleyici unsuru “yer”dir. Kişinin kendisini mekânda, toplumda,
ülkesinde ve dünyada konumlayışına ilişkin “bilişsel
harita” kültürün anahtar unsurudur. Dolayısıyla yeni kültürel biçimin
estetiğini “bilişsel haritalama” olarak ifade
etmektedir. Bilişsel haritalama “kişinin kendi gerçek varoluş koşullarıyla
kurduğu kurgusal ilişki” şeklindeki Althusserci ideoloji tanımını somutlaştırmaktadır.
ülkesinde ve dünyada konumlayışına ilişkin “bilişsel
harita” kültürün anahtar unsurudur. Dolayısıyla yeni kültürel biçimin
estetiğini “bilişsel haritalama” olarak ifade
etmektedir. Bilişsel haritalama “kişinin kendi gerçek varoluş koşullarıyla
kurduğu kurgusal ilişki” şeklindeki Althusserci ideoloji tanımını somutlaştırmaktadır.
Jameson’ın postmodernizm teorisi, Ernest Mandel’in geç kapitalizm teorisine dayanır.
Kapitalizmde, her biri kendinden bir öncekinin diyalektik bir gelişimini oluşturan
üç dönemden söz eder. Bunlar piyasa kapitalizmi, tekelci dönem ya
da emperyalist aşama ve yanlış bir terimle “post endüstriyel olarak anılan,
ancak daha doğru bir terimle çok uluslu kapitalizm olarak adlandırılması
gereken içinde yaşadığımız dönemdir.
Kapitalizmde, her biri kendinden bir öncekinin diyalektik bir gelişimini oluşturan
üç dönemden söz eder. Bunlar piyasa kapitalizmi, tekelci dönem ya
da emperyalist aşama ve yanlış bir terimle “post endüstriyel olarak anılan,
ancak daha doğru bir terimle çok uluslu kapitalizm olarak adlandırılması
gereken içinde yaşadığımız dönemdir.
Jameson bu şemayı izleyerek kapitalizmin her bir aşamasının
bu aşamaya tekabül eden bir kültürel üslup olduğunu ileri sürer. Böylece
gerçekçilik, modernizm ve postmodernizm sırasıyla piyasa kapitalizmi, tekelci
kapitalizm ve çok uluslu kapitalizmin kültürel düzeylerini ifade eder.
bu aşamaya tekabül eden bir kültürel üslup olduğunu ileri sürer. Böylece
gerçekçilik, modernizm ve postmodernizm sırasıyla piyasa kapitalizmi, tekelci
kapitalizm ve çok uluslu kapitalizmin kültürel düzeylerini ifade eder.
Eleştiriler
Kellner, Steven Best ile
birlikte yazdıkları Postmodern Teori’de Jameson’ın postmodernizmi,
kapitalizmin gelişimindeki bir aşama olarak görecelileştirmekte olduğunu ve
böylece rakipleri karşısında Marksizmin üstünlüğünü ortaya koymak için yapılmış
en kışkırtıcı girişimde bulunduğunu ifade etmektedir.
birlikte yazdıkları Postmodern Teori’de Jameson’ın postmodernizmi,
kapitalizmin gelişimindeki bir aşama olarak görecelileştirmekte olduğunu ve
böylece rakipleri karşısında Marksizmin üstünlüğünü ortaya koymak için yapılmış
en kışkırtıcı girişimde bulunduğunu ifade etmektedir.
—
Çağdaş Sosyoloji Kuramları
Editör: Prof.Dr. Aylin Görgün Baran & Prof. Dr. Serap Suğur
Anadolu Üniversitesi, 2012