Din Sosyolojisi

FARKLI TOPLUMSAL KATEGORİ VE TABAKALARIN DİNÎ TUTUM VE DAVRANIŞLARI

FARKLI TOPLUMSAL KATEGORİ VE TABAKALARIN DİNÎ TUTUM VE DAVRANIŞLARI

Görüldüğü gibi din, toplumsal farklılıkları kapatmada önemli rol­ler oynamakta; öte yandan din ve sosyal farklılaşma vakıası arasında karşılıklı münasebetler bulunmakla birlikte, toplumsal farklılıkların sübjektif din üzerinde etkileri söz konusu olmamaktadır. Buna karşı­lık, toplumsal farklılıklar objektif din üzerine etkiler icra etmekte olup, bunu pek çok din sosyologunun çeşitli araştırmaları göz önüne sermektedir.

Özellikle Wach, çeşitli dinlerden seçtiği örneklerle bu durumu ay­dınlatmaktadır. Esasen, daha önce Max Weber, çeşitli sosyal sınıflar ve


farklı meslek kategorilerinin dinî tutumlarını dikkatle inceleyerek bu konudaki araştırmalara öncülük etmiştir. Aynı yoldan giden Mensc- hing, din sosyolojisi üzerine yazdığı eserinde bu konuya eğildiği gibi, daha sonraki din sosyologları da bu konuyu ihmal etmemişlerdir. Bü­tün bu araştırmalardan, çeşitli meslek kategorilerine, toplumsal taba­ka yahut sınıflara mensubiyet nedeniyle ortaya çıkan toplumsal fark­lılıkların, onların dinî yaşayış, tutum ve davranışlarında yankılar uyandırdığını anlamak mümkün olmaktadır.

İşte bu şekildedir ki, meselâ Weher>in analizlerine göre, köylüler, askerler, tüccarlar, köle ve işçiler ve entelektüel zümreye mensup bulu­nanların bu durumları onların dinî olay karşısındaki tutum ve davranış­larında yankılar uyandırabilmektedir. Keza göçebelik ve yerleşik hayat, çobanlık, köy ve şehir hayatının da mensuplarının dinî yaşayışları, tu­tum ve davranışlarında yankılarının bulunduğuna işaret etmeliyiz.

Maamafih, burada söz konusu olanın, yalnızca karşılıklı birtakım etkiler olup, bu anlamda bir tarafın diğerini ve meselâ belli bir top­lumsal tabaka, sınıf veya çevreye mensubiyetin, bu tabaka, sınıf veya çevrenin dini yahut dindarlığını tek taraflı olarak belirlemesinin söz konusu olmadığını özellikle belirtmek gerekmektedir. Hattâ, her sos­yal tabaka veya sınıfın, mutlaka kendi eğilim ve ideallerine uygun din ve dindarlığı her zaman için gösterdiğini öne sürmek te her zaman için mümkün görünmemektedir. Yine de, toplumsal tabakalaşmanın dinî tutum ve davranışlar üzerinde belli bir etkisinin söz konusu oldu­ğunu önemle belirtelim.

Bu konuda daha net bir kanaate erişebilmek için, bu kategoriler­den her birinin durumuna bazı örnekler aracılığı ile hızlı bir göz atış oldukça yararlı olacaktır: