FARKLI TOPLUMSAL KATEGORİ VE TABAKALARIN DİNÎ TUTUM VE DAVRANIŞLARI
FARKLI TOPLUMSAL KATEGORİ VE TABAKALARIN DİNÎ TUTUM VE DAVRANIŞLARI
Görüldüğü gibi din, toplumsal farklılıkları kapatmada önemli roller oynamakta; öte yandan din ve sosyal farklılaşma vakıası arasında karşılıklı münasebetler bulunmakla birlikte, toplumsal farklılıkların sübjektif din üzerinde etkileri söz konusu olmamaktadır. Buna karşılık, toplumsal farklılıklar objektif din üzerine etkiler icra etmekte olup, bunu pek çok din sosyologunun çeşitli araştırmaları göz önüne sermektedir.
Özellikle Wach, çeşitli dinlerden seçtiği örneklerle bu durumu aydınlatmaktadır. Esasen, daha önce Max Weber, çeşitli sosyal sınıflar ve
farklı meslek kategorilerinin dinî tutumlarını dikkatle inceleyerek bu konudaki araştırmalara öncülük etmiştir. Aynı yoldan giden Mensc- hing, din sosyolojisi üzerine yazdığı eserinde bu konuya eğildiği gibi, daha sonraki din sosyologları da bu konuyu ihmal etmemişlerdir. Bütün bu araştırmalardan, çeşitli meslek kategorilerine, toplumsal tabaka yahut sınıflara mensubiyet nedeniyle ortaya çıkan toplumsal farklılıkların, onların dinî yaşayış, tutum ve davranışlarında yankılar uyandırdığını anlamak mümkün olmaktadır.
İşte bu şekildedir ki, meselâ Weher>in analizlerine göre, köylüler, askerler, tüccarlar, köle ve işçiler ve entelektüel zümreye mensup bulunanların bu durumları onların dinî olay karşısındaki tutum ve davranışlarında yankılar uyandırabilmektedir. Keza göçebelik ve yerleşik hayat, çobanlık, köy ve şehir hayatının da mensuplarının dinî yaşayışları, tutum ve davranışlarında yankılarının bulunduğuna işaret etmeliyiz.
Maamafih, burada söz konusu olanın, yalnızca karşılıklı birtakım etkiler olup, bu anlamda bir tarafın diğerini ve meselâ belli bir toplumsal tabaka, sınıf veya çevreye mensubiyetin, bu tabaka, sınıf veya çevrenin dini yahut dindarlığını tek taraflı olarak belirlemesinin söz konusu olmadığını özellikle belirtmek gerekmektedir. Hattâ, her sosyal tabaka veya sınıfın, mutlaka kendi eğilim ve ideallerine uygun din ve dindarlığı her zaman için gösterdiğini öne sürmek te her zaman için mümkün görünmemektedir. Yine de, toplumsal tabakalaşmanın dinî tutum ve davranışlar üzerinde belli bir etkisinin söz konusu olduğunu önemle belirtelim.
Bu konuda daha net bir kanaate erişebilmek için, bu kategorilerden her birinin durumuna bazı örnekler aracılığı ile hızlı bir göz atış oldukça yararlı olacaktır: