Sosyoloji
Canik Sancağı Kavak Kazası’na Toponomik Açıdan Bir Bakış
Mehmet
Köseoğlu – Canik Sancağı Kavak Kazası’na Toponomik Açıdan Bir Bakış
Köseoğlu – Canik Sancağı Kavak Kazası’na Toponomik Açıdan Bir Bakış
Selçuklu ve Anadolu beyliklerinin bu bölgede
hüküm sürdüğü evrede; sazlık, bataklık ve ormanlık alanlara yerleşme
olmamıştır. Kavak ve çevresinde yerleşme, daha çok doğal yol boyları, kavşak noktaları,
ırmak kenarları, verimli tarım alanlarının bulunduğu dağ eteklerine olmuştur.
hüküm sürdüğü evrede; sazlık, bataklık ve ormanlık alanlara yerleşme
olmamıştır. Kavak ve çevresinde yerleşme, daha çok doğal yol boyları, kavşak noktaları,
ırmak kenarları, verimli tarım alanlarının bulunduğu dağ eteklerine olmuştur.
Burada ilk yerleşim, Kavak’ın
kuzeydoğusundaki Kaledoruğu höyüğüdür (s. 803).
kuzeydoğusundaki Kaledoruğu höyüğüdür (s. 803).
Höyüğün tepesinde Osmanlı, Selçuklu, Bizans,
Roma İmparatorluğu’nun kültür kalıntılarına rastlanmıştır.
Roma İmparatorluğu’nun kültür kalıntılarına rastlanmıştır.
Türklerde köy kuruluşu oba ve oymak düzenine
dayanıyordu. Fakat ilk yerleşen aşiret, boy, oymaklar hakkında Selçuklu ikta
kayıtlarının günümüze ulaşmaması nedeniyle bilgimiz bulunmuyor.
dayanıyordu. Fakat ilk yerleşen aşiret, boy, oymaklar hakkında Selçuklu ikta
kayıtlarının günümüze ulaşmaması nedeniyle bilgimiz bulunmuyor.
Kavak 15. yüzyılda Canik Sancağının 7 kazasından
biriydi.
biriydi.
Toponomi
(Yer Adlan)
(Yer Adlan)
Toponomi (yer adları), adbilim (onomastik) in
bir dalı olup; yer adlarının önemini, doğuşunu, yayılışını araştırır ve inceler
(s. 806).
bir dalı olup; yer adlarının önemini, doğuşunu, yayılışını araştırır ve inceler
(s. 806).
Alman coğrafya bilginlerinden Wenzel ve
Hellbach, yer ve mevki adlarının “bir göçebe step halkının düşünce
tarzından” doğduğunu önemle belirtiyorlar ve bunların hiçbir zorlukla
karşılanmadan tercüme edilebileceği üzerine duruyorlar.
Hellbach, yer ve mevki adlarının “bir göçebe step halkının düşünce
tarzından” doğduğunu önemle belirtiyorlar ve bunların hiçbir zorlukla
karşılanmadan tercüme edilebileceği üzerine duruyorlar.
Kavak
Kazası Coğrafya Adları
Kazası Coğrafya Adları
Coğrafya
Adları: Başalan, Bilalan, Çivril,
Çukuralan-ı Kebir, Çukuralan-ı Sagir, Çukurbük, Depecük, Dere, Dereköy, Galaba,
Ilıca, Kayırdoğan, Kıran, Sarpak, Teknecik, Ulamaca
Adları: Başalan, Bilalan, Çivril,
Çukuralan-ı Kebir, Çukuralan-ı Sagir, Çukurbük, Depecük, Dere, Dereköy, Galaba,
Ilıca, Kayırdoğan, Kıran, Sarpak, Teknecik, Ulamaca
Renklerle
İlgili Adlar: Kavak kazasında bu sınıflamada
Sarualan adında bir köy vardır.
İlgili Adlar: Kavak kazasında bu sınıflamada
Sarualan adında bir köy vardır.
Eski
Uygarlık Kalıntılarıyla İlgili Adlar:
Bergos, Bistad, Minos, eski uygarlık kalıntıları üzerinde ve yakınında kurulan
bir yerdir.
Uygarlık Kalıntılarıyla İlgili Adlar:
Bergos, Bistad, Minos, eski uygarlık kalıntıları üzerinde ve yakınında kurulan
bir yerdir.
Bitkilerle
İlgili Yer Adları: Ağaç, meyve, sebze,
tahıl ve bitki yapısını oluşturan parçalarla ilgili adlara dayanan yer adları
bu gruba girer. Kavak kazası, Alaçam, Ayvadalu, Çayırlı, Çirişli-yi Kebir,
Çirişli-yi Sagir, Keterılik yerleşimleri buna örnektir.
İlgili Yer Adları: Ağaç, meyve, sebze,
tahıl ve bitki yapısını oluşturan parçalarla ilgili adlara dayanan yer adları
bu gruba girer. Kavak kazası, Alaçam, Ayvadalu, Çayırlı, Çirişli-yi Kebir,
Çirişli-yi Sagir, Keterılik yerleşimleri buna örnektir.
Hayvanlarla
(Totem) İlgili Yer Adları: Koci ve Geyikaian mezraları
(Totem) İlgili Yer Adları: Koci ve Geyikaian mezraları
İnsan
Adından ve Lakaplardan Kaynaklanan Yer Adları:
Mezralardan 3’ü kişi adı taşır. Bunlar; Hüseyin
bin Yusuf, Hüseyin bin Yusuf, Şahinşah; köylerden şahıs adı taşıyan ise Mehmed
Bey veled-i Mahmud Beylü, Beğbeslü o köyün aynı zamanda tımar beyidir.
Adından ve Lakaplardan Kaynaklanan Yer Adları:
Mezralardan 3’ü kişi adı taşır. Bunlar; Hüseyin
bin Yusuf, Hüseyin bin Yusuf, Şahinşah; köylerden şahıs adı taşıyan ise Mehmed
Bey veled-i Mahmud Beylü, Beğbeslü o köyün aynı zamanda tımar beyidir.
Boy-Oymak,
Cemaat Adlarına Dayanan Yer Adları: Kavak
kazasında 46 adet boy, oymak ve cemaat adlarına dayanan yer adları vardır. Oğuz
boylarına ait 3 yer adı vardır. Bunlar Kayı ve Bayındır ve Çaruklu köyleridir.
Cemaat Adlarına Dayanan Yer Adları: Kavak
kazasında 46 adet boy, oymak ve cemaat adlarına dayanan yer adları vardır. Oğuz
boylarına ait 3 yer adı vardır. Bunlar Kayı ve Bayındır ve Çaruklu köyleridir.
Dinle
İlgili Yer Adları: Hatib mezrası
İlgili Yer Adları: Hatib mezrası
Meslek
ve Tarımsal Faaliyetlere Dayanan Yer Adları:
Koşaca ve Çuhacılı
ve Tarımsal Faaliyetlere Dayanan Yer Adları:
Koşaca ve Çuhacılı
Yerleşme
Birimiyle İlgili Olan Yer Adları:
Divanbaşlu köyü
Birimiyle İlgili Olan Yer Adları:
Divanbaşlu köyü
Kavak ilçesinde bazı yerleşim yerlerinin eski
ve yeni adları (s. 810)
ve yeni adları (s. 810)
Eski adı | Yeni adı |
Ahurlu | Ahırlı |
Beğtimur | Bekdemir |
Bergos | Çakallı |
Bilalan | Belalan |
Bistad | İkizdere |
Cemaat’i Ağcakilise | Ağcakise |
Cemaat-ı Karacalu | Karacalar |
Galaba (mezra’a) | Göçebe |
Gulam | Yenigün |
Kayı | Kayaköy |
Kafalaz | Hacılı köyü civarı |
Kayırdoğan | Seyitali |
Kuşoğlu/Kuş Ali | Değirmencili köyü yakınları |
Minos | Çalbaşı |
Ozan (Alan) | Kozansıkı |
Saraycık | Alagömlek, Karacalar, Ayvalı köyünü içeren bölge |
Sülemiş | Söylemiş Mah. (Tabaklı Köyü) |
Tuman | Duman |
—
Köseoğlu, Mehmet. (2011), “Canik Sancağı Kavak Kazası’na Toponomik
Açıdan Bir Bakış,” Samsun Sempozyumu
13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 3, s. 803-817, Samsun 2012
Açıdan Bir Bakış,” Samsun Sempozyumu
13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 3, s. 803-817, Samsun 2012