Ahmet Tevfik Paşa Kimdir, Kısaca Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

AHMED TEVFİK PAŞA (1845-1936)

Osmanlı sadrazamı. Ankara Hükümeti ile ilişki kurmaya çalışmıştır.

11    Şubat 1845’te İstanbul’da doğdu, 8 Ekim 1936’da burada öldü. Kırımlı Ferik İsmail Hakkı Paşa’mn oğludur. Davutpaşa II. Süvari Alayı’nda subayken 1865’te askerlikten ayrılarak Babıâli Tercüme Odasına girdi. 1872’de Roma Elçiliği kâtibi oldu. Çeşitli dış görevlerde bulunduktan sonra Atina ve Berlin’de elçilik yaptı. 1895’te hariciye nazırı oldu. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Meclis-i Ayan üyeliğine atandı.

31 Mart (13 Nisan 1909) Olayı üzerine sadrazamlığa getirildi. 21 gün süren bu ilk sadrazamlığında öncelikle 31 Mart Olayı’nı çıkaranları cezalandırarak karışıklığı yatıştırmak istedi. Ayrıca, Rumeli’deki ordularda baş gösteren kaynaşmayı önleyerek Selanik’ te toplanan Hareket Ordusu’nun İstanbul’a gelmesini engellemeye çalıştı. Ama bu tasarısını gerçekleştiremedi. İstanbul’a giren Hareket Ordusu, II. Abdülha-mid’in 33 yıllık saltanatına son vererek yerine V. Mehmed’i [ Reşad] geçirince, sadrazamlıktan alındı ve Londra Elçiliği’ne gönderildi.

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’na girince yurda dönerek Meclis-i Ayan üyesi olarak görev aldı. Kasım 1918’de VI. Mehmed [ Vahideddin] tarafından hükümeti kurmakla görevlendirildi. Bu ikinci sadrazamlığı Osmanlı Devleti’nin en bunalımlı günlerine rastladı. İtilaf Devletleri donanması ile Yunan savaş gemileri İstanbul’a geldi. Aralık 1918’de padişah Meclis-i Mebusan’ı dağıttı.

Ahmed Tevfik Paşa Ocak 1919’da nazırlarını yenileyip padişaha daha yakın bir hükümet kurdu. Ancak, Fransızlar’a yaklaşma siyaseti izlemesi ve İttihatçılar’a karşı sert davranmaması, Hürriyet ve İtilafçılar’m yoğun muhalefetine yol açınca Mart 1919’da istifa etti. Haziran 1919 ile Mayıs 1920 arasında toplanan Paris Barış Konferansı’na Osmanlı delegesi olarak katıldı. Anadolu’daki ulusal hareketin gelişmesi üzerine istifa eden Sadrazam Damat Ferid Paşa’nm yerine Ekim 1920’de yeniden sadrazamlığa getirildi. Bu görevdeyken Ankara Hükümeti ile ilişki kurmak için yaptığı girişimler sonuç vermedi.

Şubat 1921’de Doğu Sorunu’nu çözümlemek üzere Londra’da toplanan konferansa Ankara Hükü-meti’nin delegeleriyle birlikte gidilmesini önerdi. Ancak, Mustafa Kemal bu öneriyi kabul etmedi. Konferansta Osmanlı ve Ankara hükümetleri ayrı kurullarca temsil edildi. Görüşmeler başlayınca, “Milletin asıl temsilcisi Ankara Hükümeti’dir,” diyerek sözü Bekir Sami’ye bırakan Ahmed Tevfik Paşa, bu konferans sırasında da Ankara Hükümeti’yle bir birlik havası oluşturmaya çalıştıysa da başarılı olamadı. Nisan 1921’de konferanstan bir sonuç alınamayınca İstanbul’a döndü. Mart 1922’de hariciye Nazırlığı görevini de üzerine aldı.

Mudanya Konferansı’nda ortak bir tutum benimsemek için Mustafa Kemal’e haber gönderdi. Ama önerisi kabul edilmedi. TBMM, 1 Kasım 1922’de çıkardığı bir yasayla saltanatı kaldırdı. Ahmed Tevfik Paşa sadrazamlığındaki son Osmanlı Hükümeti de 4 Kasım 1922’de istifa etti. Ahmed Tevfik Paşa bundan sonraki yaşamı boyunca resmi bir görevde bulunmadı. 1934’te Okday soyadını aldı.

•    KAYNAKLAR: S. Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, 1976; M.K. Atatürk, Söylev, 1981 ;İ.M.K.İnal, Son Sadrazamlar, 1982; S. Selek, Anadolu İhtilali, 1965.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi