Adolf Butenandt Kimdir, Hayatı, Kitapları, Hakkında Bilgi
BUTENANDT, Adolf Friedrich Johann (1903 – 18 Ocak 1995, Münih)
Alman biyokimyacı. Cinsiyet hormonları üzerine yaptığı araştırmalarla 1939 Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmıştır.
24 Mart 1903’te Bremenhaven-Lehe’de (şimdiki Wesermünde) doğdu. Marburg Universitesi’nden mezun olduktan sonra Göttingen Üniversitesi Kimya Bölümü’nde Windaus’la çalışarak 1927’de doktorasını aldı. 1930’da aynı üniversitede organik kimya laboratuvarının yöneticiliğine getirildi. Cinsiyet hormonları üzerine çalışmaya başlayan Butenandt, 1929’da ABD’ li E.A. Dorsy ile hemen hemen aynı zamanda östronu, 1931’de androsteronu ve 1963’te de proges-teronu ayrıştırmayı başardı. Bu çalışmalarından dolayı 1939’da Ruzicka ile birlikte Nobel Kimya Ödülü’ nü kazandıysa da Nazi Hükümeti tarafından ödülü reddetmeye zorlandı, ancak 1949’da ödülünü aldı. 1933-1936 yıllarında Danzig Üniversitesi’nde profesörlük yapan Butenandt, 1936-1945 arasında Berlin’ deki Kaiser Wilhem Biyokimya Enstitüsü’nde, 1945-1956 arasında Tübingen’deki Max Planck Biyokimya Enstitüsü’nde ve 1956’dan başlayarak da Münih’te Max Planck Biyokimya Enstitüsü’nde yöneticilik yaptı. 1960’da O. Hahn’m yerine Max Planck Kuru-mu’nun başkanı oldu ve bu görevi fahri başkan olduğu 1972’ye değin sürdürdü. Butenandt Londra’ daki Royal Society, New York Bilimler Akademisi, Bavyera, Göttingen, Avusturya, Japon Bilimler Akademisi gibi birçok kuruluşun üyesidir.
Gebeliğe neden olan mekanizmaların saptanabilmesi ve cinsiyet hormonlarının yapısının anlaşılabilmesi için bu hormonların yalıtılması önemli bir adımdı. Bu amaçla 1928’in başlarında gebe kadınların idrarı üzerinde çalışmaya başlayan Butenandt, bir yılı aşkın bir süre sonunda 1929’da dişilerde cinsel gelişme ve işlevleri düzenleyen hormonlardan biri olan ve yumurtalık hücreleri tarafından az miktarda salgılanan östronu ayrıştırmayı başardı. 1931’de de testis hücrelerinin ürettiği ve erkeklerde östronunkine benzer işlevleri gerçekleştiren androsteronu yalıtmayı başardı. Elde ettiği yaklaşık 15 miligram androsteronu Pregl’in geliştirdiği mikroanalitik yöntemlerle inceleyerek, bu bileşik için bir formül buldu. Ruzicka’mn östrona benzer bir maddeden Butenandt’m formülüne uygun sentetik bir bileşik üretmesi ve bu sentetik maddenin de androsteronun tüm özelliklerine sahip olması Butenandt’m bulduğu formülün doğruluğunu kanıtladı. Daha sonra corpus luteum’un ürettiği bir hormon olan ve gebeliğin kimyasal mekanizmasında önemli bir rol oynayan progesteronu da 1934’te yalıtan Butenandt, cinsiyet hormonlarının kimyasal özellikleri ve kendi aralarındaki ilişkileri üzerinde çalışmalarını sürdürerek bu hormonların kanser yapıcı özelliğini de araştırdı.
• YAPITLAR (başlıca): Erinnerungen, 1937, (“Anılar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi