İdrisiler Devleti Tarihi, Özellikleri, Hakkında Bilgi
İdrîsîler. 789-985 yıllan arasında Fas’ta hüküm süren ilk İslâm hanedanı.
Hanedanın kurucusu, Hz. Ali’nin oğlu Hasan’ın neslinden olup soyu Fas şeriflerinin bir kolunu meydana getiren İdrîs b. Abdullah Fah Savaşı1 nın (169/786) ardından Mağrib’in merkezi Tanca’ya gitmek zorunda kalmıştı. Daha sonra Velî-lâ’da Evrebe adlı Berberî kabilesinin desteğiyle kendisine dinî ve siyasî lider olarak biat edilmiş, böylece Velîlâ merkez olmak üzere İdrîsîler’in temelleri atılmıştı (172/789). İdrîs’in oğlu babasının kurduğu Fas’ı başşehir yaptı. Vezirlik, kâtiplik ve kadılık gibi görevleri İhdas ederek devletini Arap – İslâm devleti tarzında teşkilâtlandırdı ve gerçekleştirdiği fetihlerle ülkenin sınırlarını genişletip İdrîsîler’i Mağrib-i Aksâ’nın en güçlü devleti haline getirdi. Kurtuba’da (Cordoba) (202/817-18) ve Tunus’ta (209-211/824-826) meydana gelen isyanlar yüzünden kaçarak Fas’a gelen Araplar’ın devletin üst kademelerinde görevlendirilmesiyle İdrîsîler’in Arap karakteri güçlendi. Devletin sınırları doğuda Şelif nehrine (Cezayir) ve Güney Fas’ta Sûs’a kadar uzanmaktaydı. Ancak onun vefatından hemen sonra hanedan parçalanma sürecine girdi. Veliaht olarak yerine geçen büyük oğlu Muhammed, üi-keyi on iki erkek kardeşinden erginlik çağına ulaşan sekiziyle paylaştı. Tilimsân ve civarını ise önceden olduğu gibi Süleyman b. İdrîs evlâdına bıraktı, başşehir Fas ve yöresini kendisine ayırdı. Bu uygulama kısa sürede merkezî otoriteyi zayıflattı ve her biri muhtariyet peşinde koşan mahallî emirliklerin ortaya çıkmasına zemin hazırladı. Muhammed’e karşı ilk isyan eden Azemmûr, Tâmesnâ, Şâle ve Selâ’-ya hükmeden kardeşi îsâ oldu. Muhammed. onun isyanını bastırmak için Tanca valisi olan diğer kardeşi Kâsım’ı görevlendirdi, onun kabul etmemesi üzerine de Rif bölgesi hâkimi olan kardeşi Ömer’den yardım istedi. Ömer önce îsâ’yı. ardından diğer kardeşi Kâsım’i mağlûp ederek ikisine ait merkezleri ele geçirdi. 220 (835) yılında Ömer ölünce Muhammed onun idaresindeki merkezleri üç oğlu arasında taksim etti. Ömer’den bir yıl sonra vefat eden Muhammed’in ardından İdrîsî tahtına henüz dokuz yaşındaki oğlu Ali geçti. Yaşının küçüklüğüne rağmen kabile reislerinin saray görevlilerine itaati sayesinde önemli bir sıkıntı yaşanmadı. Erginlik çağına ulaştıktan sonra yönetimi eline alan I. Ali 234’te (849) öldü. Yerine geçen kardeşi I. Yahya başarılı yönetimiyle devletinin gücünü arttırdı. Başşehir Fas onun zamanında büyük gelişme gösterdi, bölgede bir cazibe merkezi haline geldi ve nüfusu arttı. Fas’ta ve diğer merkezlerde imar faaliyetleri ve ticarî hayat da önemli gelişme kaydetti. I. Yahya’nın 249 (863) yılında vefatından sonra yerine geçen oğlu II. Yahya zamanında ülkede istikrar bozuldu ve devleti yıkılışa sürükleyen karışıklıklar başladı. Kendisini eğlenceye veren II. Yahya’ya karşı isyan eden Abdurrahman b. Ebû Sehl el-Cüzâmî, onu saraydan kaçmak zorunda bıraktı. İl. Yahya bir süre sonra üzüntüden öldü (252/866).