Sosyoloji
Tayyar Mahmud Paşa’yı Samsunî’ninSâkînâmesi
Muhittin
Eliaçık – Tayyar Mahmud Paşa’yı Samsunî’nin Sâkînâmesi
Eliaçık – Tayyar Mahmud Paşa’yı Samsunî’nin Sâkînâmesi
Tayyar Mahmud Paşa’nın hayatı Çapanoğulları
ve diğer ayanlarla mücadele içinde geçmiş ve zorlu hayatında şiirin mühim bir
yeri bulunmuştur. Divan oluşturacak kadar şiir yazmış…
ve diğer ayanlarla mücadele içinde geçmiş ve zorlu hayatında şiirin mühim bir
yeri bulunmuştur. Divan oluşturacak kadar şiir yazmış…
Sâkînâme’sinde saki, şarap, rind, meyhane
gibi mükeyyifat kavramları üzerinde durmuş…
gibi mükeyyifat kavramları üzerinde durmuş…
Fransa’nın Mısır’a saldırmasıyla Osmanlı
İmparatorluğu’nun geleneksel Fransız dostluğu sona ererek tabiî düşman Rusya
ile 1799 yılı başında bir savunma anlaşması imzalanmıştır. Bunun üzerine,
1790’dan beri Rusya’da sürgün bulunan Canikli Battal Hüseyin Paşa ve oğlu
Tayyar Mahmud Bey affedilerek yurda dönmüşler, Battal Hüseyin Paşa’ya Trabzon
valiliği, oğluna da Canik mutasarrıflığı ile Amasya sancağı muhassıllığı
verilmiş, 1801 yılında babasının ölümü üzerine Tayyar Mahmud Paşa Trabzon
valiliğine atanmış, Canik Sancağı’nın idaresi de kendisinde kalmıştır.
İmparatorluğu’nun geleneksel Fransız dostluğu sona ererek tabiî düşman Rusya
ile 1799 yılı başında bir savunma anlaşması imzalanmıştır. Bunun üzerine,
1790’dan beri Rusya’da sürgün bulunan Canikli Battal Hüseyin Paşa ve oğlu
Tayyar Mahmud Bey affedilerek yurda dönmüşler, Battal Hüseyin Paşa’ya Trabzon
valiliği, oğluna da Canik mutasarrıflığı ile Amasya sancağı muhassıllığı
verilmiş, 1801 yılında babasının ölümü üzerine Tayyar Mahmud Paşa Trabzon
valiliğine atanmış, Canik Sancağı’nın idaresi de kendisinde kalmıştır.
6 Haziran 1805’ten itibaren on gün Amasya’yı
ve Çapanoğullarına bağlı Tokat ile Zile’yi işgal edip devlete başkaldırmıştır.
ve Çapanoğullarına bağlı Tokat ile Zile’yi işgal edip devlete başkaldırmıştır.
Tayyar Mahmud Paşa yeniden affedilerek 20
Ekim 1807’de İstanbul’a dönmüş ve hemen Trabzon valiliği ile Canik ve
Karahisar-ı Şarkî sancakları kendisine geri verilmiştir. Ekim ayı sonlarında da
sadaret kaymakamlığı gibi yüksek bir makama getirilmiş…
Ekim 1807’de İstanbul’a dönmüş ve hemen Trabzon valiliği ile Canik ve
Karahisar-ı Şarkî sancakları kendisine geri verilmiştir. Ekim ayı sonlarında da
sadaret kaymakamlığı gibi yüksek bir makama getirilmiş…
11 Mart 1808’de azledilerek Dimetoka’ya sürülmüş…
Tayyar Mahmud Paşa’nın Sâkî-nâme’si aruzun
muzari bahrinin mef’ûlü fâ’ilâtü mefâ’îlü fâ’ilün kalıbında, her bendi 4
beyitli 8 bendden meydana gelen müsemmen nazım şekliyle yazılmış olup toplam 32
beyittir.
muzari bahrinin mef’ûlü fâ’ilâtü mefâ’îlü fâ’ilün kalıbında, her bendi 4
beyitli 8 bendden meydana gelen müsemmen nazım şekliyle yazılmış olup toplam 32
beyittir.
Tayyar Mahmud Paşa’nın bu sâkî-nâmesi
muhtevaca diğer sâkî-nâmelere büyük ölçüde benzemektedir. Sâkî-nâme’nin birinci
bendinde sâkînin bulunduğu meyhane ve oradaki rintlerin ahvali, ikinci bendde
ideal sevgili fiziğinin sıfatlarıyla sâkîye hitap, üçüncü ve dördüncü bendde
şairin kendi perişan durumunu sâkîye arz ile şarap için medet dilemesi, beşinci
bendde sâkî ve meyhaneden herkesin neşe bulması, altıncı bendde rind ile
zahidin mukayesesi, yedinci bendde meyhane ve şarabın saf ve temizlik sembolü
olduğu, kibir ve gururu yok ettiği, sekizinci ve son bendde ise şaraba ve
meyhaneye olan muhtaçlık ve minnetin eleştirilmesiyle asıl sarhoş edici
sevgilinin ortaya konularak gayenin açıklanması işlenmiştir. Sonuç olarak
şarabın mecazi olarak işlendiği de ortaya çıkmıştır.
muhtevaca diğer sâkî-nâmelere büyük ölçüde benzemektedir. Sâkî-nâme’nin birinci
bendinde sâkînin bulunduğu meyhane ve oradaki rintlerin ahvali, ikinci bendde
ideal sevgili fiziğinin sıfatlarıyla sâkîye hitap, üçüncü ve dördüncü bendde
şairin kendi perişan durumunu sâkîye arz ile şarap için medet dilemesi, beşinci
bendde sâkî ve meyhaneden herkesin neşe bulması, altıncı bendde rind ile
zahidin mukayesesi, yedinci bendde meyhane ve şarabın saf ve temizlik sembolü
olduğu, kibir ve gururu yok ettiği, sekizinci ve son bendde ise şaraba ve
meyhaneye olan muhtaçlık ve minnetin eleştirilmesiyle asıl sarhoş edici
sevgilinin ortaya konularak gayenin açıklanması işlenmiştir. Sonuç olarak
şarabın mecazi olarak işlendiği de ortaya çıkmıştır.
—
Eliaçık, Muhittin. (2011), “Tayyar Mahmud Paşa’yı Samsunî’nin
Sâkînâmesi,” Samsun Sempozyumu
13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 1, s. 367-374, Samsun 2012
Sâkînâmesi,” Samsun Sempozyumu
13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 1, s. 367-374, Samsun 2012