Sosyoloji
Samsun’da Yaşatılan Geleneksel El Sanatlarının Bir Envanteri ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu
Bekir
Şişman, Kadri Bektaş – Samsun’da Yaşatılan Geleneksel El Sanatlarının Bir Envanteri
ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu
Şişman, Kadri Bektaş – Samsun’da Yaşatılan Geleneksel El Sanatlarının Bir Envanteri
ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu
Geleneksel El Sanatları denildiğinde aklımıza
daha çok geleneksel meslekler ve halk zanaatları gelmektedir. Zanaat; deneyim ve
ustalık gerektiren, üretime dayalı ve aynı zamanda geçim kaynağı olarak görülen
iş olarak tanımlanabilir. Zanaatkâr ise, ürettiği malda estetik kaygıdan ziyade
emeğinin karşılığını maddi olarak alabilmeyi düşünen kişidir.
daha çok geleneksel meslekler ve halk zanaatları gelmektedir. Zanaat; deneyim ve
ustalık gerektiren, üretime dayalı ve aynı zamanda geçim kaynağı olarak görülen
iş olarak tanımlanabilir. Zanaatkâr ise, ürettiği malda estetik kaygıdan ziyade
emeğinin karşılığını maddi olarak alabilmeyi düşünen kişidir.
Türk halk zanaatları; ilgisizlik, kaynak ve istihdam
yetersizliği yüzünden bugün yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu durum
Samsun için de söz konusudur.
yetersizliği yüzünden bugün yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu durum
Samsun için de söz konusudur.
…bu kültürel kalıtların işlevsel hale getirilmesi
çok önemlidir. Bunun için:
çok önemlidir. Bunun için:
1. Konu ile ilgili alan araştırmasının
yapılması.
yapılması.
2 . Üretimin teşvik edilmesi ve sağlanması.
3. Üretilen malların sergilenmesi ve satışı.
4. Mini bir Folklor ve Etnografya müzesinin
oluşturulması (s. 87).
oluşturulması (s. 87).
İhtiyaçtan yola çıkılarak oluşturulan halk
zanaatları/geleneksel el sanatları; çevre ve iklim şartlarına göre değişimler
ve çeşitlenmeler göstermiş; bunun yanı sıra ait olduğu toplumun duygularını,
kültürel özelliklerini yansıtarak; gerek üretim aşamasıyla, gerekse usta-çırak
ilişkisiyle nesiller boyu aktarılarak geleneksel olma vasfını kazanmıştır (Akbulut,
2004: 142).
zanaatları/geleneksel el sanatları; çevre ve iklim şartlarına göre değişimler
ve çeşitlenmeler göstermiş; bunun yanı sıra ait olduğu toplumun duygularını,
kültürel özelliklerini yansıtarak; gerek üretim aşamasıyla, gerekse usta-çırak
ilişkisiyle nesiller boyu aktarılarak geleneksel olma vasfını kazanmıştır (Akbulut,
2004: 142).
Samsun ve ilçelerinde, (…) halk zanaatı kollarından bazıları şunlardır: Ağaç
işlemeciliği, ayakkabıcılık, bakırcılık, bıçakçılık, demircilik, dokumacılık
(çulhacılık), kalaycılık, kaşıkçılık, nalbantlık, örücülük (hasır ve sepet
örme) saraçlık, semavercilik, semercilik, süpürgecilik, tenekecilik ve
urgancılık.
işlemeciliği, ayakkabıcılık, bakırcılık, bıçakçılık, demircilik, dokumacılık
(çulhacılık), kalaycılık, kaşıkçılık, nalbantlık, örücülük (hasır ve sepet
örme) saraçlık, semavercilik, semercilik, süpürgecilik, tenekecilik ve
urgancılık.
Vezirköprü’nün en ücra köylerinden olan
Tahtaköprü Köyü’nde hemen her evde bulunan dokuma tezgâhlarında (…) çoban
iliği, kudret, tas göbeği gibi çeşitli motiflerle süslü dokumalar görülmeye
değerdir (s. 88).
Tahtaköprü Köyü’nde hemen her evde bulunan dokuma tezgâhlarında (…) çoban
iliği, kudret, tas göbeği gibi çeşitli motiflerle süslü dokumalar görülmeye
değerdir (s. 88).
…süpürge imalatı Vezirköprü’nün İncesu
Köyü’nde yoğun olarak devam etmektedir.
Köyü’nde yoğun olarak devam etmektedir.
…zanaatkârların bir araya getirildiği ve
zanaat ürünlerinin hem sergilenebildiği hem de satışa sunulabildiği
zanaatkârlar ya da el sanatları çarşısının oluşturulması…
zanaat ürünlerinin hem sergilenebildiği hem de satışa sunulabildiği
zanaatkârlar ya da el sanatları çarşısının oluşturulması…
El zanaatları ürünlerinin üretimi, ucuz
işçilik ve pahalı imalat nedeniyle her geçen gün zorlaşmaktadır. Bu nedenle
üretim yapan zanaatkâra vergi indirimi uygulanmalı, kira kolaylığı sağlanmalı,
en azından sigorta yahut bağ-kur pirimi ilgili kuruluş tarafından ödenmelidir
(s. 89).
işçilik ve pahalı imalat nedeniyle her geçen gün zorlaşmaktadır. Bu nedenle
üretim yapan zanaatkâra vergi indirimi uygulanmalı, kira kolaylığı sağlanmalı,
en azından sigorta yahut bağ-kur pirimi ilgili kuruluş tarafından ödenmelidir
(s. 89).
…imal edilen ürünlerin alım-satımı konusunda
turistik işletmeler, ticarethaneler, kamu kuruluşları da duyarlı hale
getirilmeli…
turistik işletmeler, ticarethaneler, kamu kuruluşları da duyarlı hale
getirilmeli…
Buğday Pazarı Semti’nde bulunan tarihi Taş
Han
Han
Taş Han tarihi dokusu, şehir merkezinde
bulunuşu ve barındırdığı onlarca dükkân sayesinde böyle bir merkez için iyi bir
mekân durumundadır (s. 90).
bulunuşu ve barındırdığı onlarca dükkân sayesinde böyle bir merkez için iyi bir
mekân durumundadır (s. 90).
Samsun’da
Yaşatılan Geleneksel El Sanatları Envanteri (2011)
Yaşatılan Geleneksel El Sanatları Envanteri (2011)
İlçe | Meslek | İsim | Eskiden |
Alaçam | Kalaycılık | Mehmet Sezgin | Kösele |
Alaçam | Demircilik | Umutlu Köyü | |
Asarcık | Elek/Kalbur | Durmuş Konuşum | Kağnı |
Asarcık | Kilim dokuma | Şahsenem Altundağoğlu | Beşik |
Asarcık | Sepet örme | Şefik Vural | |
Atakum | Kemençe | Alican Yayla | |
Ayvacık | Cicim | Hüsne Tozmaz | Heybe |
Ayvacık | Kolon | Ayşe Şahin | |
Bafra | Zembil | Canan Çakır | Heybe |
Canik | Çanta | Fatma Zengin | |
Canik | Gerdanlık | Arife Zengin | |
Çarşamba | Çorap, Kuşak | Dokuma | |
Çarşamba | Kundura | Ağaç işleme | |
Çarşamba | Bakırcılık | ||
Havza | İğne oyası | Hanife Akgül | Dokuma, taşçılık |
Havza | Semaver | Adem Sözen | At kılı nazarlık |
İlkadım | Def | İsmet Durmuş | Kağnı |
İlkadım | Ağaç işleme | Mehmet Pak | Tarak |
İlkadım | Sepet örme | Mehmet Pak | Göynek |
İlkadım | Kalaycılık | Mehmet Kara | Dokuma |
İlkadım | Oya | Kezban Dürü | |
İlkadım | Demircilik | Süleyman Gerçek | |
Kavak | Ahşap işleme | Bayram Kaya | Sepet, semer |
Ladik | Sepet, hasır örme | Kilim | |
Ladik | Sandal, fanila | Dokuma | |
Ondokuzmayıs | Tirnaç/Renkli ip | Fatma Kasapoğlu | |
Salıpazarı | Ağ ve Hamak | İsmail Çelik | Fatik/kar aykb. |
Salıpazarı | Sandık | Fikret Şahin | |
Tekkeköy | Süpürgecilik | Hasan Balcı | Kilim, çarık |
Tekkeköy | Yorgancı, Sepetçi | Yaşar Başer | Nalbant |
Terme | Kolon | Emine Çiçek | |
Terme | Halı dokuma | Hüsne Kavraz | |
Terme | İğne oyası | Sabiha Bolat | |
Vezirköprü | Kilim, heybe | Tahtaköprü Köyü | Debbağ |
Vezirköprü | Bakırcılık | Halil Özgüngör | Ahşap oyma |
Vezirköprü | Demircilik | Selim Arslan | Nalbant |
Vezirköprü | Yayık | Ali Aksoy | |
Vezirköprü | Semavercilik | Hayri Peker | |
Vezirköprü | Soba, kaşağı | Şeref Özçelebi | |
Vezirköprü | Hasır dokuma | Melikli Köyü | |
Yakakent | Balık ağı | Cemali Erdoğmuş | Kilim |
Akbulut, Semra (2004); “Trabzon El Sanatları”,
Trabzon Halk Kültürü Araştırmaları, Trabzon il Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Yayınları, Trabzon.
Trabzon Halk Kültürü Araştırmaları, Trabzon il Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Yayınları, Trabzon.
—
Şişman, Bekir ve Bektaş, Kadir. (2011), Samsun’da Yaşatılan Geleneksel El
Sanatlarının Bir Envanteri ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu, Samsun
Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 87 – 95, Samsun
2013
Sanatlarının Bir Envanteri ve Bunların Geleceğe Aktarılması Sorunu, Samsun
Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 87 – 95, Samsun
2013