Sosyoloji
Samsun Coğrafyası
Cevdet
Yılmaz, Halil İbrahim Zeybek – Samsun Coğrafyası
Yılmaz, Halil İbrahim Zeybek – Samsun Coğrafyası
Samsun ili her jeolojik zamana ait arazi
varlığı ile adeta bir jeoloji laboratuvarı özelliğine sahip bulunmaktadır.
varlığı ile adeta bir jeoloji laboratuvarı özelliğine sahip bulunmaktadır.
Samsun ili sınırları içerisinde en geniş saha
kaplayan birimleri Tersiyer yaşlı araziler oluşturmaktadır. Tersiyer arazilerine Canik Dağları’nın kuzeyi ve güneyindeki çukur
alanlarda oldukça geniş sahalı olarak rastlanmaktadır.
kaplayan birimleri Tersiyer yaşlı araziler oluşturmaktadır. Tersiyer arazilerine Canik Dağları’nın kuzeyi ve güneyindeki çukur
alanlarda oldukça geniş sahalı olarak rastlanmaktadır.
Samsun ili arazisinin güney bölümü Kuzey
Anadolu Fayı içerisinde kalmaktadır (s. 2).
Anadolu Fayı içerisinde kalmaktadır (s. 2).
Dağlık alanlar, dağlık alanlar üzerinde
gelişmiş aşınım yüzeyleri ile dağlık alanlar arsındaki depresyonlar ve delta
ovaları Samsun ili yeryüzü şekillerinin ana unsurlarını oluştururlar.
gelişmiş aşınım yüzeyleri ile dağlık alanlar arsındaki depresyonlar ve delta
ovaları Samsun ili yeryüzü şekillerinin ana unsurlarını oluştururlar.
…en yağışlı mevsim sonbahardır.
Samsun ili hidrografik bakımdan Türkiye’nin
en zengin illerinden biridir (s. 3).
en zengin illerinden biridir (s. 3).
…metalik maden ve endüstriyel hammadde
kaynakları kurşun-çinko ve manganez yatakları ile tuğla-kiremit ve çimento
hammaddelerinden ibarettir.
kaynakları kurşun-çinko ve manganez yatakları ile tuğla-kiremit ve çimento
hammaddelerinden ibarettir.
Samsun ilinin en önemli dağlık kütlesini
Kuzey Anadolu Dağları’nın Orta Karadeniz Bölümü’ndeki devamı niteliğinde olan
Canik Dağları oluşturmaktadır (s. 17).
Kuzey Anadolu Dağları’nın Orta Karadeniz Bölümü’ndeki devamı niteliğinde olan
Canik Dağları oluşturmaktadır (s. 17).
Yeşilırmak ve kolları üzerine yapılan
barajlar nedeniyle açık veren sediment bütçesi sonucu kıyı çizgisi kara yönünde
yer değiştirmektedir. Bu durum ise kıyıda yer alan ağaçların sökülmesine sebep
olmaktadır (s. 22).
barajlar nedeniyle açık veren sediment bütçesi sonucu kıyı çizgisi kara yönünde
yer değiştirmektedir. Bu durum ise kıyıda yer alan ağaçların sökülmesine sebep
olmaktadır (s. 22).
Samsun’un Havza ve Ladik ilçe merkezleri
Kuzey Anadolu Fay (Kırık) Hattı üzerindedir. Bu riskli durumun olumlu yanı, bu
iki ilçemiz termal (sıcak su) kaynakları bakımından zengindir (s. 100).
Kuzey Anadolu Fay (Kırık) Hattı üzerindedir. Bu riskli durumun olumlu yanı, bu
iki ilçemiz termal (sıcak su) kaynakları bakımından zengindir (s. 100).
Lâdik Gölü, Samsun ilindeki tek tektonik
kökenli göldür. Oldukça sığ olan gölün kapladığı alan mevsimlere göre büyük
değişiklik gösterir.
kökenli göldür. Oldukça sığ olan gölün kapladığı alan mevsimlere göre büyük
değişiklik gösterir.
Tatlı sulu gölde turna ve sazan balıkları
yetişmektedir. Göl aynı zamanda çeşitli balıkçıl (alacabalıkçıl, gece
balıkçılı, küçük akbalıkçıl), leylek (karaleylek), ördek, martı (gümüş martı,
karabaş martı) türlerinin üreme ve yaşama sahasıdır.
yetişmektedir. Göl aynı zamanda çeşitli balıkçıl (alacabalıkçıl, gece
balıkçılı, küçük akbalıkçıl), leylek (karaleylek), ördek, martı (gümüş martı,
karabaş martı) türlerinin üreme ve yaşama sahasıdır.
Kızılırmak Deltasındaki göllerde pullu sazan,
sudak ve kefal balıkları ile kerevit avlanmaktadır.
sudak ve kefal balıkları ile kerevit avlanmaktadır.
Simenlik ve Akgöl’de yetişen başlıca balık
türleri turna, sazan, çapak, kızılkanat ve kadifedir.
türleri turna, sazan, çapak, kızılkanat ve kadifedir.
…yörede alçak alanlardan yükseklere doğru
çıkıldıkça sıcaklık değerleri azalmakta, yağışlar genel olarak artmaktadır.
çıkıldıkça sıcaklık değerleri azalmakta, yağışlar genel olarak artmaktadır.
…kıyı kuşağında yaklaşık 1.000 m yükseltilere
kadar kayın (Fagus orientalis), adi gürgen (Carpinus betulus), mazı meşesi
(Quercus infectoria) ve kestane
kadar kayın (Fagus orientalis), adi gürgen (Carpinus betulus), mazı meşesi
(Quercus infectoria) ve kestane
(Castanea sativa) gibi geniş yapraklı
ağaçlardan oluşan türler yaygınken, yüksek kesimlerde ise göknar (Abies
nordmanniana) ve sarıçam (Pinus sylvestris) gibi iğne yapraklı ağaçlardan
oluşan türlerin yayılışı önem kazanmaktadır (s. 131-132).
ağaçlardan oluşan türler yaygınken, yüksek kesimlerde ise göknar (Abies
nordmanniana) ve sarıçam (Pinus sylvestris) gibi iğne yapraklı ağaçlardan
oluşan türlerin yayılışı önem kazanmaktadır (s. 131-132).
Samsun, endemik bitkiler bakımından da zengin
illerimiz arasındadır.
illerimiz arasındadır.
Kıyı kuşağında tahribattan kurtulan alanlarda
kayın (Fagus orientalis), gürgen (Carpinus betulus), meşe türleri (Quercus
infectoria, Quercs cerris, Quercus macranthera, Quercus petraea) ve kestane
(Castanea sativa) gibi geniş yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yayılış
göstermektedir.
kayın (Fagus orientalis), gürgen (Carpinus betulus), meşe türleri (Quercus
infectoria, Quercs cerris, Quercus macranthera, Quercus petraea) ve kestane
(Castanea sativa) gibi geniş yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yayılış
göstermektedir.
İğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanların
yaygın elemanları ise göknar (Abies nordmanniana) ve sarıçamdır (Pinus sylvestris).
yaygın elemanları ise göknar (Abies nordmanniana) ve sarıçamdır (Pinus sylvestris).
Kıyı kuşağında orman altı elemanları… ormangülü (Rhododendron ponticum, Rhododendronflavum) mersin
(Myrtus communis), geyik dikeni (Crataegus monogyna), ateş dikeni (Pyracantha
coccinea), yabani kızılcık (Cornusmas), kuşburnu (Rosa canina), yabani defne
(Daphne pontica), tavşanmemesi (Ruscusaculeatus), karaçalı (Paliurus
spina-christi) türleri görülmektedir…
(Myrtus communis), geyik dikeni (Crataegus monogyna), ateş dikeni (Pyracantha
coccinea), yabani kızılcık (Cornusmas), kuşburnu (Rosa canina), yabani defne
(Daphne pontica), tavşanmemesi (Ruscusaculeatus), karaçalı (Paliurus
spina-christi) türleri görülmektedir…
Geven (Astragalus sp.), çobanyastığı
(Acantholimon) ve sığırkuyruğu (Verbascum sp.) ot formasyonu içerisinde yaygın
olarak bulunan türlerdir.
(Acantholimon) ve sığırkuyruğu (Verbascum sp.) ot formasyonu içerisinde yaygın
olarak bulunan türlerdir.
…ot topluluklarının yoğun olarak bulunduğu
bir başka saha da kıyı kumullarıdır.
bir başka saha da kıyı kumullarıdır.
…kumullar üzerinde sütleğen (Euphorbia sp.),
deniz sarmaşığı (Calystegia sp.), kumsazı (Ammophila arenaria), deniz yoncası
(Medicago marina), yabani havuç (Daucus sp.) ve kumzambağı (pancratium
maritimum) gibi türler yayılış gösterir (s. 142).
deniz sarmaşığı (Calystegia sp.), kumsazı (Ammophila arenaria), deniz yoncası
(Medicago marina), yabani havuç (Daucus sp.) ve kumzambağı (pancratium
maritimum) gibi türler yayılış gösterir (s. 142).
Kızılırmak’ın denize döküldüğü yer ile daha
batıda bulunan deniz feneri arasındaki kumullar üzerinde kum zambağı
(pancratium maritimum), köpek dişi
batıda bulunan deniz feneri arasındaki kumullar üzerinde kum zambağı
(pancratium maritimum), köpek dişi
(cynodon dactylon), kara süpürge (artemisia
scoparia), kum sarmaşığı (calystegia
scoparia), kum sarmaşığı (calystegia
soldanella), soda otu (salsola ruthenica),
otantus maritimus, polygonum maritimum gibi türler hâkim durumdadır.
otantus maritimus, polygonum maritimum gibi türler hâkim durumdadır.
Nüfus
Tarihsel gelişim seyrine baktığımızda;
1927’de ildeki nüfusun % 21,3’ü şehirlerde yaşarken, bu oran 1950’lere kadar
yaklaşık olarak aynı düzeyde devam etmiş, bu tarihten itibaren ise şehirlerin
lehine sürekli artış göstermiştir. 2011 yılına gelindiğinde kentsel nüfus oranı
% 67’ye çıkmıştır.
1927’de ildeki nüfusun % 21,3’ü şehirlerde yaşarken, bu oran 1950’lere kadar
yaklaşık olarak aynı düzeyde devam etmiş, bu tarihten itibaren ise şehirlerin
lehine sürekli artış göstermiştir. 2011 yılına gelindiğinde kentsel nüfus oranı
% 67’ye çıkmıştır.
2000 yılı verilerine göre Samsun’da bulunan
951 köy içinde nüfusu 1.000-2.000 arası olan köy sayısı sadece 78’dir. Köylerin
büyük kısmı az nüfusludur.
951 köy içinde nüfusu 1.000-2.000 arası olan köy sayısı sadece 78’dir. Köylerin
büyük kısmı az nüfusludur.
Havza’nın gelincik köyü 23 kişi ile Samsun
ilinin en az nüfuslu köyüdür (s. 150).
ilinin en az nüfuslu köyüdür (s. 150).
İç göçler en karmaşık ve açıklanması en zor
olan göç çeşitlerinden biridir.
olan göç çeşitlerinden biridir.
İç göçler esas olarak; “kırdan-kıra, kentten
(şehirden) – kıra, kentten (şehirden) – kente (şehre) ve kırdan – kente
(şehre)” olmak üzere başlıca 4 başlık altında ele alınabilir.
(şehirden) – kıra, kentten (şehirden) – kente (şehre) ve kırdan – kente
(şehre)” olmak üzere başlıca 4 başlık altında ele alınabilir.
Mevsimlik göçler açısından Samsun ilinde
belirgin bir çeşitlilik göze çarpmaktadır. Bunlardan turizm (yazlıkçıların)
göçü, yayla göçü gibi bazı geçici göç çeşitlerine Türkiye’nin hemen her yerinde
rastlansa da, çoban göçü, çiftçilerin makineleri ile birlikte göçü gibi bizim
tespit edebildiğimiz bir kısım geçici göçler ise Samsun’a özgüdür.
belirgin bir çeşitlilik göze çarpmaktadır. Bunlardan turizm (yazlıkçıların)
göçü, yayla göçü gibi bazı geçici göç çeşitlerine Türkiye’nin hemen her yerinde
rastlansa da, çoban göçü, çiftçilerin makineleri ile birlikte göçü gibi bizim
tespit edebildiğimiz bir kısım geçici göçler ise Samsun’a özgüdür.
Yerleşimler
Kavak, Havza, Vezirköprü gibi köylerde
genellikle toplu köyler görünür. Ayvacık, Salıpazarı, Alaçam, Asarcık, Yakakent
gibi dağlık ve engebelik yerlerde tıpkı Rize yöresinde olduğu gibi birbirinden
oldukça uzak mesafelerde yer alan meskenlerden müteşekkil dağınık yerleşmeleri
görmek mümkündür.
genellikle toplu köyler görünür. Ayvacık, Salıpazarı, Alaçam, Asarcık, Yakakent
gibi dağlık ve engebelik yerlerde tıpkı Rize yöresinde olduğu gibi birbirinden
oldukça uzak mesafelerde yer alan meskenlerden müteşekkil dağınık yerleşmeleri
görmek mümkündür.
…tütün tarımının egemen olduğu Bafra
köylerinde mağaza adı verilen tütün kurutma
damları hemen her evin eklentilerinden birini oluştururken, ekonomik faaliyetlerdeki
farklılık yüzünden diğer ilçelerin çoğunda bu görülmez (s. 206).
köylerinde mağaza adı verilen tütün kurutma
damları hemen her evin eklentilerinden birini oluştururken, ekonomik faaliyetlerdeki
farklılık yüzünden diğer ilçelerin çoğunda bu görülmez (s. 206).
…geçmişte sık sık sel ve taşkın afetine maruz
kalan Çarşamba ovası köylerinde meskenler zeminden yüksekte inşa edilirken,
barajlar yapıldıktan sonra artık bu uygulamaya rastlanmaz.
kalan Çarşamba ovası köylerinde meskenler zeminden yüksekte inşa edilirken,
barajlar yapıldıktan sonra artık bu uygulamaya rastlanmaz.
Günümüzde modern yapı malzemelerinin köylere
kadar girmesi ile meskenler üzerinde coğrafi çevrenin etkisi azalmıştır. Hemen
tüm kır meskenlerinin başlıca yapı malzemesi briket, tuğla, beton vb. yapı
gereçleridir.
kadar girmesi ile meskenler üzerinde coğrafi çevrenin etkisi azalmıştır. Hemen
tüm kır meskenlerinin başlıca yapı malzemesi briket, tuğla, beton vb. yapı
gereçleridir.
Şehir esas önemini iç bölgelerden gelen
yolların Karadeniz’e ulaştığı noktada yer almasına borçludur.
yolların Karadeniz’e ulaştığı noktada yer almasına borçludur.
Tarım
2002 yılında 42.275 ton olan çeltik üretimi 2010
yılında % 196,1 oranında artarak 125.182 tona çıkmıştır. Samsun, Türkiye’nin en
önemli çeltik üreticisi illeri arasında yer almakta…
yılında % 196,1 oranında artarak 125.182 tona çıkmıştır. Samsun, Türkiye’nin en
önemli çeltik üreticisi illeri arasında yer almakta…
Kenevir her iki yıla ait verilere göre sadece
Vezirköprü’de üretilmekte olup, 466 tondan 6 tona kadar düşmüştür (s. 252).
Vezirköprü’de üretilmekte olup, 466 tondan 6 tona kadar düşmüştür (s. 252).
…ihracat 2003 yılında 55.696.000 $’dır.
Yıllar içerisinde ilden yapılan ihracat hızla artarak 2011 yılında 441.031.168
$’a çıkmıştır (s. 331).
Yıllar içerisinde ilden yapılan ihracat hızla artarak 2011 yılında 441.031.168
$’a çıkmıştır (s. 331).
Samsun firmalarının 2011 yılında en fazla
ihraç ettikleri ürün grubunu demir ve çelik oluşturmaktadır (110.269.625 $).
ihraç ettikleri ürün grubunu demir ve çelik oluşturmaktadır (110.269.625 $).
Samsun
İlinin Başlıca Turistik Çekicilikleri
İlinin Başlıca Turistik Çekicilikleri
Tekkeköy mağaraları
(Havza) Bekdiğin’e bağlı Karameşe Köyü’nde bulunan
karstik Bakırtepe Mağarası
karstik Bakırtepe Mağarası
Akdağ (dağ turizmi, kayak)
Kocadağ (yürüyüş, yamaç paraşütü)
Şahinkaya Yarma Vadisi
Havza ve Ladik kaplıcaları
Kabaceviz (Tekkeköy), Gölalan (Canik) ve
Karacaören (Salıpazarı) çağlayanları
Karacaören (Salıpazarı) çağlayanları
Lâdik Gölü
—
Yılmaz, Cevdet ve Zeybek, Halil İbrahim.
(2016), Samsun Coğrafyası, Canik
Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun
(2016), Samsun Coğrafyası, Canik
Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun