Salvador Allende Kimdir, Hayatı, Dönemi, Ölümü, Hakkında Bilgi

ALLENDE GOSSENS, Salvador (1908-1973)

Şilili siyaset adamı ve devlet başkanı. Halk Birliği iktidarı sırasında başkanlık yapmış ve parlamenter yoldan sosyalizme geçişi savunmuştur.

Salvador Ailende Gossens, Valparaiso’da doğdu. Varlıklı bir ailenin çocuğuydu. 1932’de Şili Üniversi-tesi’nde tıp öğrenimini tamamladı. Öğrencilik yıllarında siyasetle ilgilenmeye başladı; 1933’te Şili Sosyalist Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı. 1937-1945 arasında milletvekilliği yaptı. 1938-1942 arasında Devlet Başkanı Pedro Aguirre Cerda’nın kurduğu Halk Cephesi hükümetinde sağlık bakanı olarak çalıştı. 1943’te Sosyalist Parti genel sekreterliğine getirildi. 1945’te senato seçimlerini kazandı ve bir süre sonra da senato başkanı oldu. 1952, 1958 ve 1964 başkanlık seçimlerine sosyalist ve komünist partilerin oluşturduğu ittifakın adayı olarak katıldı. Ancak, bu seçimleri kazanamadı. 1970’te sosyalist, komünist ve diğer sol partilerin oluşturduğu Halk Birliği koalisyonunun adayı olarak başkanlık seçimlerini kazandı ve Şili Devlet Başkanı oldu. 1973 Eylülü’nde yapılan askeri darbe sonucu öldürüldü.

Allende’nin yönetime geldiği dönemde Şili’yi Latin Amerika’daki öteki azgelişmiş ülkelerden ayıran özelliklerden biri güçlü bir parlamenter geleneğe sahip olmasıydı. 1920’lerde kurulan sol partiler halk kesimlerinden, özellikle işçi örgütlerinden geniş destek görmüştü. Demokratik kuramların gelişmiş olması dolayısıyla Şili’ye “Latin Amerika’nın Ingiltere’si” adı da verilmekteydi.

1938’de Aguirre Cerda’nm devlet başkanı seçilmesiyle, radikal, sosyalist ve komünist partilerden oluşan ve ulusal bir sanayi kurmayı amaçlayan Halk Cephesi iktidara geldi. Ailende bu hükümette sosyalist partinin bir üyesi olarak sağlık bakanı oldu. 1941’de Aguirre Cerda’nm ölümünden sonra dağılan Halk Cephesi, 1952’de sosyalistlerin ve komünistlerin ittifakıyla yeniden kuruldu. Bu ittifakın adayı olarak başkanlık seçimine katılan Ailende seçimi kazanamadı ve Ibanez devlet başkam oldu. 1958’de sosyalistler ve komünistler Halk Eylem Cephesi’ni (FRAP) kurdular ve ortak aday olarak yine Allende’yi önerdiler. Ancak, Şili iç politikasında önemli etkisi olan ABD’ nin desteklediği muhafazakâr Alessandri başkanlık seçimini az bir farkla kazandı.