Pyotr Lebedev Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

LEBEDEV, Pyotr Nikolayeviç (1866-1912)

Rus fizik bilgini. Işık basıncının varlığını deneysel olarak göstermeyi başarmıştır.

Mart 1866’da Moskova’da doğdu, Mart 1912’de aynı kentte öldü. Bir meslek okulunda geçen ortaöğreniminin ardından Moskova Teknik Yüksek Okulu’ nda gördüğü mühendislik eğitimiyle yetinmedi ve 1887’de fizik okumak amacıyla Almanya’ya, Stras-bourg Üniversitesi’ne gitti.Dört yıl sonra öğrenimini tamamlayıp ülkesine döndü ve Moskova Üniversitesi’ nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1900’de doktor, kısa bir süre sonra da profesör oldu. 1911 ’de üniversite özerkliğinin eğitim bakanı tarafından çiğnenmesini kınamak amacıyla görevlerinden ayrılan öğretim üyeleri arasında yer alan Lebedev, çalışmalarını bir yardım kampanyası sonucunda kurulması sağlanan bir özel laboratuvarda sürdürdü.

Araştırmacılığının ilk yıllarında, ışık dalgalarının ve elektromanyetik dalgaların etkilerine ilişkin araştırmalar yaparken kısa dalga boyunda titreşimler yaratmakta o güne değin kullanılanlara oranla çok daha başarılı deney araçları geliştirmeyi başaran Lebedev, deneylerinde benzerine az rastlanan bir duyarlılığa ulaşmasını sağlayan yeteneklere sahipti. Lebedev’ in bu yetenekleri, en önemli bilimsel katkısı olan ışık basıncının varlığının deneysel olarak kanıtlanmasını ve dahası yeğinliğinin ölçülmesini sağlayan deneyleri de gerçekleştirmesinde en önemli etkenlerden biriydi.

Maxwell denklemlerinin kuramsal düzeyde yorumlanmasıyla ışığın da bir basınca sahip olduğu öngörülebilmişti, ancak bu öngörünün deneysel olarak kanıtlanmasını amaçlayan çalışmalar çeşitli zorluklar yüzünden başarısız kalmışlardı.Örneğin,varsa ışığın basıncına karşılık vermesi beklenen deney aracının deney sırasında sıcaklığının artması, içinde bulunduğu ortamda konveksiyon akımları doğuruyor, bu akımlar da deney aracının hareket etmesine yetiyorlardı. Dahası ısınan ön yüze çarpan gaz molekülleri, soğuk yüze çarpanlara oranla daha büyük bir güçle itildikleri için yine bir harekete neden oluyorlardı ve özellikle ikinci etkinin ortadan kaldırılması mutlak bir vakum elde etmenin olanaksrekğı yüzünden başarılamıyordu.

Işığm basıncı konusundaki çalışmalarına 1891’de başlayan Lebedev, Güneş ışığının kozmik tozlar üzerine uyguladığı basınç kuvvetinin, Güneş’in çekim kuvvetini dengelediğini öne sürdü ve kanıt olarak da kuyrukluyıldızların kuyruklarının Güneş’ten uzaklaşma eğilimlerini gösterdi. Arrhenius’un, yaşamın uzaydaki yolculuğuna ilişkin düşüncelerine temel oluşturan bu savının doğruluğuna, uyguladığı basınç ışığınkinden daha büyük olan Güneş rüzgarlarının varlığı saptanana değin yaygın olarak inanılan Lebedev 1898’de, araştırmalarının yönünü kuramsaldan deneysele çevirdi. Ertesi yıl, geliştirdiği yeni deney teknikleri yardımıyla yalnızca ışığın basıncının varlığını göstermekle kalmayıp, bu basıncın yeğinliğini de ölçmeyi ve Maxwell denklemleriyle uyumlu deneysel sonuçlara ulaşmayı başarmıştı.

Bu konudaki araştırmalarını daha sonra da sürdüren ve ışık basıncının gazlar üzerindeki etkilerini de inceleyen Lebedev’in deneylerinin yinelenmesinin yeni vakum tekniklerinin geliştirildiği 1920’lere değin başarılamaması, bu bilim adamının kullandığı yöntemlerin yetkinliğini göstermiştir.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi