Kemalpaşazade’nin Kelama Dair Görüşleri, Hakkında Bilgi

Kemalpaşazâ­de, İslâm düşüncesinin çeşitli alanlarında eleştiriye ve analize dayanan eserler yaz­mış olup bunlarda sonuç olarak kelâm, felsefe ve tasavvufun sentezini yapmayı ve Ehl-i sünnet doktrinini aklî bakımdan temellendirmeyi hedeflemiştir. Çalışma­larıyla Anadolu’da yayılma eğilimi göste­ren Bâtınî ve Safevî-Şiî propagandaları­nın önüne geçmeyi düşünmüştür. Bu çer­çevede Hz. İsa’nın Hz. Muhammed’den üstün olduğunu iddia eden Molla Kâbız, hulul inancını savunan Bünyâmin Ayâşî, Pîr Ali Aksarâyî, İsmail Ma’şûki, Muhyid­din Karamânî gibi Melâmî şeyhleriyle Şîa aleyhinde fetvalar vermiştir.

Kemalpaşazâde kendisinden önce Dâvûd-i Kayserî, Kutbuddin İznikî. Molla Fenârî, Hızır Bey, Sinan Paşa ve Molla Lutfî gibi Osmanlı düşünce geleneğini temsil eden ilim adamlarının devam ettirdiği Fahreddin er-Râzî ekolüne bağlı bir düşü­nürdür. Felsefî-kelâmı meseleleri mantıkî-gramatik formda ele alan Kemalpaşazâde bunları, her birinin belli neticesi bu­lunan çift önermeli kıyas formuna (dilem­ma) sokarak şıklara ayırmakta, her bir şık­kı ayrı ayrı incelemekte ve kaynaklara inip meseleleri çözmeye çalışmaktadır. Ke-malpaşazâde, görüşlerini döneminin yay­gın telif yöntemi olan şerh ve haşiyeler yerine müstakil risaleler yazarak ifade et­miş, çalışmalarında Hakîm es-Semerkandî. Bâkıllânî. Abdülkâhirel-Bağdâdî, Gazzâlî, Şehristânî, Fahreddin er-Râzî, Seyfeddin el-Âmidî, Şemseddin el-İsfahânî, Adudüddin el-îcî, Teftâzânî ve Seyyid Şe­rif el-Cürcânî gibi kelâmcılann eserlerine sık sık atıflarda bulunmuştur. Kullandığı kaynakların sağlamlığı, ilkelden oluşu, üslûp ve ifadesinin akıcılığı, Arap dilinin inceliklerine vukufu ve çok yönlülüğüyle dikkat çeken Kemalpaşazâde’nin İslâm düşüncesinin temel konularına ilişkin gö­rüşleri şöylece özetlenebilir: