Johannes Tetens Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

TETENS, Johannes (1736-1805)

Alman, filozof. Nesnel varlıkların duyular aracılığıyla, yalnız, görünüşlerinin algılanabildiğini ileri sürmüştür.

16 Eylül 1736’da Schleswig’te doğdu, 15 Ağustos 1805’te Kopenhag’da öldü. Doğduğu yerde öğrenim
gördü. Bir süre, değişik öğretim kuramlarında matematik ve felsefe okuttu. Sonra yönetimle ilgili görevlere atandı, danıştay (Staatsrat) üyeliğine getirildi. Bu görevleri yanı sıra bilim ve felsefe konularına değgin çalışmalarını sürdürdü.

Tetens, önceleri Kant’m görüşlerinden, özellikle ilk dönemdeki çalışmalarından, esinlendi, metafizik sorunlarıyla ilgilendi, Wolff’un geliştirdiği öğretiye karşı çıktı. Ona göre, insanın tinsel yetileri bilgi, duygu ve istek gibi üç odakta toplanır. Buna karşın düş gücü de kavrayıcı, üretici, yeniden üretici olmak üzere üç bölümden oluşur. Bilginin kesinlik kazanabilmesi için matematik, gökbilim ve optik konularında geçerli olan genel ilkelerin saptanması gerekir. Anlık, bilginin ilk öğeleri olan izlenimleri aldıktan sonra, “kendiliğinden” eyleme geçerek, onları işler. Algı bir anımsama, değişik izlemleri birbirinden ayırmadır. Bu olaydan sonra bilincin işlemi başlar. Algı verileri yeniden karşılaştırmak biçiminde işlenerek bilgi durumuna getirilir. Bu konuda zaman ve uzay bağlantısının etkinliği görülür.

Tetens’in bilgi sorununa bakışım ele alan, kimi düşünürler, Kant’m öğretisini yeni ve ayrı bir yöntemle izlediği görüşündedirler.

• YAPITLAR (başlıca): Philosophische Versuche über die Menschliche Natur und İhre Entwichlung, 1777, (“İnsan Bilgisinin Gelişimi ve Doğası Üstüne Felsefe Denemeleri”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi