Jan Amos Comenius Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

COMENIUS, Johann Amos (1592-1670)

Bohemyalı eğitimci. Realism ve Pan-sophism akımı temsilcisidir.

Asıl adı Jan Komensky olan Comenius 1592’de Bohemya’da doğdu; 1670’te Amsterdam’da öldü. 12 yaşında ana ve babasını ve dört kardeşinden ikisini salgın hastalıklarda kaybetti. Bunun üzerine akrabalarının yanına sığınarak Moravia okullarında öğrenim görmeye çalıştı. Sonraları “akıl mezbahası” diye nitelendirdiği bu bunaltıcı okul ortamından kurtulup 1608’de Prerov’da Straznice Latince okuluna kaydoldu. Ancak burada da 6 yaşında çocuklarla okumaya zorlandı. 1611’de Nassau’da Herborn Jimnazyum’una gönderildi. Bu okulda genç ve parlak bir öğretmen ve eğitim reformcusu olan Johann Heinrich Alsted ile dostluk kurdu. Alsted’in önerileri ile Alman eğitimci Wolfgang Ratke’nin eserlerini ve düşüncelerini inceledi. Ayrıca Çekçe-Latince sözlük hazırlamak üzere geniş boyutlu bir çalışmaya girdi. İki yıl sonra Heildelberg Üniversitesi’ne kaydoldu. 1614’te Prerov’a döndü ve yetiştiği okulda Latince öğretmenliğine başladı.

Comenius, Moravia’nm Fulnek kentinde görev yaparken Otuz Yıl Savaşları patlak verdi. 1620’de İspanyol ordularının istilası ile evi, kitaplığı ve çalışmaları yandı. Karısı ve iki çocuğu iki yıl içinde öldü. Bir süre hayatını kaçarak ve saklanarak sürdüren Comenius, 1627’de Polonya’nın Leszno kentine sığındı. Burada önce Jimnazyum müdürlüğüne getirildi. 1632’de rahip seçilerek görev alanı genişletildi. Reformcu görüşleri zamanla Avrupa’ya yayılan Comenius, okul reformu yapmak isteyen bir grup adına Samuel Hartlib tarafından İngiltere’ye davet edildi. Ancak bu arada çıkan İrlanda isyanı ve iç savaş, İngiliz hükümetinin dikkatini okul reformundan uzaklaştırdı. 1642’de İngiltere’den ayrılan Comenius, Fransa’da Kardinal Richelieu de dahil olmak üzere çeşitli kişi ve kurumlardan danışmanlık teklifi aldı. İsveç Kralı Gustavus Adolphus adına yapılan öneriyi kabul ederek İsveç ulusal okul sistemini kurmak üzere bu ülkeye gitti. 6 yıl bu görevi sürdürdükten sonra Leszno’ya döndü. Burada önemli eğitsel ve dinsel görevlerde bulundu ve bu arada birçok eser verdi. Ancak mezhep savaşları, 1656’da yaşadığı kentin istilasına yol açtı ve geliştirdiği kitaplıklar yeniden tahrip oldu. Bunun üzerine zengin bir Fransız ailenin yardımı ile Amsterdam’a göç etti ve yaşamının sonuna kadar bu kentte kaldı.