İbn Mukle Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

İBN MUKLE (885-939) Abbasi veziri ve hattat. Kûfî yazıyı değiştirerek altı çeşit yazı oluşturmuştur.

Bağdat’ta doğdu, aynı kentte öldü. İslam bilimlerinde ve edebiyatta da ileri gitmişti. Halife Muktedir Billah zamanında devlet işlerinde gösterdiği yararlıklar dolayısıyla dikkati çekti ve vezirliğe getirildi. Ancak kendini çekemeyenlerin çabasıyla hapse atıldı. Daha sonra hapisten çıkarılarak yeniden bu makama getirildi ise de iftiraların sürmesi sonucu vezirlikten uzaklaştırıldı. Ayrıca Halife Râzi Billah zamanında yeniden uğradığı iftiralar yüzünden sağ eli kesildi. Son olarak düşmanları, vezirlikte hâlâ gözü olduğunu bildirerek, halifeden bir mektup yazıp onu denemesini istediler. Mektuba olumlu karşılık verince halife kendisini ölüme mahkûm etti.

Uç halifeye hizmet eden ve üç kez vezirliğe yükselen İbn Mukle’nin İslam hat sanatında ayrı bir yeri vardır. O zamana değin bütün İslam ülkelerinde geçerli, ama yazılması ve okunması zor olan kûfî adh yazıyı düzeltip köşeli karakterini yuvarlatarak muhakkak, reyhanı, sülüs, nesih, tevkî ve rıkâ adh altı çeşit yazı meydana getirdi. Geometri konusunda bilgisiyle kûfî yazıyı düzeltirken üç ana kural kabul etti. Bunlar standart bir nokta, standart bir elif harfi (a harfi) ve standart bir daire idi. Harflerin ölçülerini bu üç temel ilkeye bağladı.

İbn Mukle’nin yazı tarihinde gerçekleştirdiği bu ilk devrimden sonra kûfî yazı yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı.

İsmail bin Hammâd Cevheri Farâbi, Muhammed bin İsmail Bağdadî, Muhammed bin Esed, Muhammed Semsânî onun öğrencileri arasındadır.

• KAYNAKLAR: I.Fazâili, Atlas-ı hat, 1975; Mustakinzade S.Sadeddin, Tuhfe-i hattatin, İ.M.K.İnal(yay.), 1928.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi