Henry Parkes Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

PARKES, Henry (1815-1896)

AvustralyalI devlet adamı. 1872-1891 arasında beş kez Yeni Güney Galler Kolonisi’nin başbakanlığını yapmıştır.

27 Mayıs 1815’te İngiltere’de Warwickshire Kontluğu’na bağlı Stoneleigh’de doğdu, 27 Nisan 1896’da Avustralya’nın Sydney kentinde öldü. Yoksul bir köylü ailesinin oğluydu. Sekiz yaşındayken çalışmaya başladı. Genç yaşında Chartist harekete katıldı. 1839’da Avustralya’ya göç ettikten sonra Sydney’de çiftlik işlerinde çalıştı, gümrük memurluğu yaptı ve ticaretle uğraştı. 1848’den sonra İngiltere’den Avustralya’ya göç eden Chartist’lerle ilişki kurarak siyasetle ilgilenmeye başladı.

Ağustos 1850’de İngiltere, Avustralya’daki kolonilerine kendi hükümetlerini ve yasama meclislerini kurma izni verdi. Yeni Güney Galler Kolonisi’nde W. Wentworth başkanlığında kurulan bir komite, birinin üyelerinin yaşam boyu göreve atandığı, diğerinin üyelerinin ise toprak sahiplerine ayrıcalık tanıyan, oy hakkının sınırlı olduğu bir seçim sistemiyle belirlendiği, iki meclisli bir yasama organının kurulmasını öngören bir anayasa taslağı hazırladı. Parkes 1850’de yayımlamaya başladığı Empire (İmparatorluk) adlı gazetede, 1855’te kabul edilen bu anayasayı eleştirerek, demokratik bir anayasanın savunuculuğunu yaptı.

1854’te Yeni Güney Galler Eyaleti Yasama Mec-lisi’ne seçildi. 1866’da sömürgeler bakanı oldu. 1872-1891 arasında, aralıklı olarak beş kez Yeni Güney Galler hükümetinde başbakanlık yaptı. 1866 ve 1880 yıllarında çıkardığı eğitim yasalarıyla kolonide parasız, laik ve zorunlu eğitim sistemini kurdu; kilise okullarına hükümetin yaptığı para yardımına son verdi. Oy hakkını yaygınlaştırdı. Diğer kolonilerin tersine Yeni Güney Galler’de iktisadi korumacılığa son vererek, serbest ticaret ilkesini yerleştirmeye çalıştı. Avustralya’da Asyalı nüfusun artmasının, kıtanın İngiliz kökenli nüfus yapısını değiştireceğini ileri sürerek, Çinliler’in Avustralya’ya göçünü sınırlayan bir yasa çıkardı. 1877’de kendine “sir” unvanı verildi.

Aynı zamanda, Avustralya kolonilerinin bir federasyon halinde birleşerek İngiltere’de özerklik almasının savunucusu olan Parkes, 1881’de bir federal meclis kurulmasını önerdi. 1885’te İngiltere’nin izniyle oluşturulan Federal Konsey’i, yürütme gücü olmaması nedeniyle yetersiz buldu. 1891’de Sydney’ de toplanan ilk Avustralya Federal Meclisi’ne başkanlık etti. Meclisin hazırladığı, anayasa taslağının Yeni Güney Galler Kolonisi Yasama Meclisi’nce reddedilmesi üzerine federal birlik gerçekleşmediyse de, Parkes’in bu konudaki etkin çabaları, onun 1900’lerde gerçekleşecek olan federal birliğin koruyucusu olarak anılmasını sağladı. 1891 seçimlerinden sonra, yeni kurulmuş olan İşçi Partisi’nin kendisini desteklememesi üzerine başbakanlıktan istifa ederek siyasi yaşamdan uzaklaştı.

* YAPITLAR (başlıca): Fifty Years in the Making of Australian History, 2 cilt, 1892, (“Avustralya Tarihinin Oluşumunda Elli Yıl”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi