Gazi Giray Han III Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

Gazi Giray III (ö. 1120/1708) Kırım hanı (1704-1707).

1674’te doğdu. I. Selim Giray Han’ın oğludur. 1699 yılı başlarında büyük kar­deşi II. Devlet Giray’ın ikinci veliahdı (nû-reddin) oldu. Çerkezistan nizamlığına ta­yin edildiği halde bu göreve gitmedi. Nogaylarla birleşerek ağabeyine karşı ayaklandıysa da başarıya ulaşamadı ve on­dan af diledi. Rumeli taraflarında ika­metine izin verilen Gazi Giray Edirne’ye gidince Osmanlı padişahı tarafından on sekiz gün kadar kapı arasında hapsedil­di, ardından Rodos’a sürüldü.

Babası Selim Giray’ın dördüncü hanlı­ğında (1702-1704) onun veliahdı (kalgay) oldu. Selim Giray ölünce Aralık 1704’te Kırım hanlığına getirildi. Kardeşleri Kap­lan Giray’ı kalgay, Mengli Giray’ı nüreddin yapan Gazi Giray. Rusya-İsveç savaş­larının devam ettiği kritik bir dönemde Kırım Hanlığı’nın başında bulundu. 0 sı­rada Osmanlı Devleti ile Rusya arasında barış hüküm sürüyordu. İstanbul’dan kendisine taraf olmaması bildirilmişti.

Ancak han, Tatar kuvvetlerinin Rusya ve Lehistan ülkelerine akın yapmasına en­gel olamadı. Bu ha­dise, Rusya’nın İstanbul’a elçi göndere­rek hanı şikâyet etmesine sebep oldu. Osmanlı hükümetinin, kendi barış politikasını bozan handan başka şikâyetleri de vardı. Meselâ Bucak nogaylarını Kı­rım tâbiliğinden ayırarak doğrudan İs­tanbul’a bağlama teşebbüslerine Gazi Giray karşı çıkmıştı. Bu mesele için İs­tanbul’a çağrılan Hanağası (vezir) Mus­tafa Ağa bütün suçu Gazi Giray’ın üze­rine attı. Öte yandan Kaplan Giray da hanlığı ele geçirmek için İstanbul’da ent­rikalar çevirmekten geri durmuyordu. Sonunda Gazi Giray azledildi ve yerine I. Kaplan Giray getirildi. Rumeli’de Karin-âbâd’da ikamet ettirilen Gazi Giray Re-bîülâhir 1120’de(Temmuz 1708) otuz al­tı yaşında iken vebadan öldü ve Yanbolu Camii hazîresine defnedildi. Âbid ve Aza­met adlarında iki oğlu olup bunlardan ikincisi kalgay olmuştur. Abdülgaffar Kırımî’ye göre uzun boylu, siyah sakallı. cesur ve dindar bir kişi olan Gazi Giray yine bu gözlemciye göre biraz safça idi.

TDV İslâm Ansiklopedisi