ENTERNASYONAL(LER)

Milletlerarası proleteryayı organize ederek dünya ihtilaline gitmeyi düşünen sosyalist ve komünist partilerin, milletlerarası alanda biraraya gelmek üzere oluşturdukları örgütlenmeler.

felsefe/trocki I. Enternasyonal: Marx ve Engels’in çabalarıyla 1864’ie, Londra’nın Sainl Martin’s Hail lokalinde “Milletlerarası İşçi Birliği” adıyla kuruldu. Birinci Enternasyonal kurulur kurulmaz, sosyalist ve anarşist görüşler şiddetli bir çatışma ortamına girdiler. Anarşistler, “federalist ve anti-otoriter”; sosyalistler ise “merkeziyetçi ve otoriter” bir görüşü savunmaya çalıştılar. Kari Marx, Stirner’in “Biricik İnsan ve Mülkiye” adlı eserinde ileri sürdüğü düşüncelere karşı çıktı. Stirner’in, “ben”in biricik olduğunu söylemesine karşılık, Marx, “bireyi tarihsel çerçevesinin dışında algılamanın imkansız olduğunu” savundu ve Stirner’i hayalî bir “ben”e tapmakla suçladı. Görüşlcrdeki farklılıklar sonraki toplantılara da yansıdı; I.Enternasyonal’in 1868 Brüksel kongresinde. Enternasyonal kesin olarak “bireysel mülkiyet” kavramını reddetti. Ayrıca toprak mülkiyetinin kamulaştırılmasını da benimsedi. J868 yılında­ki kongrede M.Bakunin de birliğe katılanlar arasında  yer  aldı.   Bakunin’in  katılmasıyla Manc ve yandaşlarına karşı muhalefet daha da şiddetlendi. Bakunin bir anarşistti ve bir anarşist olarak da her türlü otoriterin karşısındaydı. Ona göre her örgüt İnsan hürriyetine indirilmiş bir darbeydi. Dolayısıyla proleterya partilerinin kurulmasına karşı çıktı, devletin ortadan kaldırılmasını savundu. I.Enternasyonal, Bakunin ve Manc’in sert ve şiddetli bir tartışmasına da tanıklık etli. Sonunda Manc ve Engels, Bakunin ve taraftarlarına karşı bir cephe oluşturup, onları işçi sınıfının hainleri olarak nitelediler. 1872’deki Lahey kongresinde de Bakunin’in Enlernasyonal’den atılmasını sağladılar. Bu olay, I.Enternasoynal’in sonunu hazırladı. Enternasyonal’den ayrılan Bakunin’ciler, Saint-İmİer kentinde bir “anarşist enter­nasyonali” kurdular. Bu teşkilât 1879’da faaliyetine sonvcrdi.Marx ise, Enternasyonal’! Bakunin’in nüfuzundan kurtarmak için Enternasyonal’in merkezini Amerika’daki Philadelphia kentine taşıdı. 1876 yılındaki Philadelphia kongresinde de I.Enternasyonal kendisini feshetti. ILEntemasyonet: 1889’da kuruldu, bu Enternasyonal’a yalnız marksistler değil, ılımlı sos­yalistler, sosyalizmin her şeklini benimseyenlerde katıldı. Bu çeşitlilik, Enternasyonal içinde görüş ayrılıklarının daha fazlalaşmasına ve daha şiddetli bir şekilde ortaya çıkmasına yol açtı. Gruplaşmalar artarken cepheleşmeler de keskinleşti. Daha sonraları Marksizm ve Leninizm’in ana ilkelerinde ayrılış anlamına gelen ve sosyalist ülkelerin birbirlerini itham etmek için kullandıkları “revizyonizm”, ilk defa II.Enternasyonal’dc su yüzüne çıktı ve özellikle de Alman Sosyal Demokratı E.Bernstein tarafından temsil edildi. II.Enternasyonal’in bir başka kongresinde de burjuva partileriyle işbirliği kesinlikle yasaklandı. Amsterdam Kongresi’nde ise birbirine tahammül edemeyen reformcu ve ihtilalci eğilimler Enternasyonali ikiye böldüler. Daha pek çok görüş ayrılıkları da ortaya çıktı. 1907 kongresinde savaşa karşı bir tavır alındı. Birinci Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle birlikle II.Enternasyonal de parçalandı. Savaşla birlikte İşçiler askere alındı. İşçiler-emekçiler, proleterya denen kim varsa Enternasyonalin çıkarı için değil, kendi

millî çıkarları için cephelere düşmanla çarpışmaya koştular. Bu durum, II.Enternasyonal’in iflasını getirdi. Daha sonraları yeniden toparlanmaya çalıştıysa da, örgütlenme etkinliğini yitirdiğinden ötürü bir sonuç elde edemedi.

Ul.Enternasyonal (Komintern): Komintern adı allında, Rus Komünist (Bolşevik) Partisi’nin teşebbüsü ile 1919’da kuruldu. H.Enternasyonali ihanet etmekle suçlayan, onun mu­tedil havası ile tesirsizliğinden yakınan ve Komintern’i kuran aşırı sol cenah (ihtilalci) sosyalistlerin başında Lenin vardı. Komİntern çeşitti ülkelerde ihtilal, kışkırtma ve teşvik propagandalarına yıllarca devam etti. Komintern bu eylemlerine devam ederken bir yandan da çeşitli ülkelerdeki komünist partilerini bünyesinde topladı. Giderek de Sovyetlerin çıkarları ve bütünlüğü Önemli yer işgal etmeye başladı. Komintern’in amacı, Sovyet Rusya’nın da desteğiyle dünya proleter İhtilalini gerçekleştirecekti. II.Dünya Savaşı sona ererken çıkarları gereği müttefiklere yakınlaşmak isteyen Stalin, Komintern’i Mayıs 1943’te feshetti. Daha sonraları ise, Sovyet Rusya ile Batılılar arasın­da çıkan anlaşmazlıklar “Dünya Komünist Partileri”nin(Kominform) kurulmasına sebep oldu. Komintern’in bir devamı olma amacı güden Kominform, işçilerin yegane vatanı olarak Sovyet Rusya’nın savunulmasını, bütün dü nyayı kaplayacak olan bir Sovyetler Cunıhuriyeti’nin kurulmasını da ilke olarak benimsedi. Komintern, özellikle Doğu Avrupa’da Stalin’ci hâkimiyetin bir aleti olarak kullanıldı. 1956’da Stalin’in ölümünden sonra, bir anlaşmazlık üzerine Kominform’dan çıkarılan Yugoslavya’nın Sovyet Rusya ile yakınlaşması üzerine ortadan kaldırıldı.

IV.Enternasyonal: Lenin’in ölümünden sonra Stalin ile Troçki arasında, “sürekli devrim  dünya ihtilâli ile bir ülkede devrim” konularında ihtilaf başgösıcrince, Troçki Sovyet Rusya’dan çıkarıldı. Stalin tarafından kovulan Troçki Meksika’ya yerleşti. Kominıern’c karşı da IV.Enternasyonal’i kurdu. Teşkilât 1936’da faaliyete başladı. Fransa’da kendisine bağlı bir de parti kurdu. Özellikle Latin Amerika’da ve Uzak Doğu’da güçlendi. 1940’da Stalin’in bir ajanı tarafından öldürüldüğü ileri sürülen Troçki’den sonra da, IV.Enternasyonal faaliyetini sürdürdü.

AdemKANDEMİR – SBA