Çatalcalı Ali Efendi Kimdir, Kısaca Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ALİ EFENDİ [Çatalcalı] (1631-1692)

Osmanlı şeyhülislamı. Fetvalarını topladığı Fetavâ-yı Ali Efendi uzun yıllar medreselerde kaynak kitap olarak kullanılmıştır.

Çatalca’da doğdu, Edirne’de öldü. Alanyah Şeyh Mehmed Efendi’nin oğludur. Öğrenimini Şeyhülisam Minkarizade Yahya Efendi’nin yanında gördü. Müderrislik yaptığı sırada Fazıl Ahmed Paşa ile ordu kadısı olarak Girit seferine gitti (1669). Seferden dönüşünde Selanik ve Mısır kadılıklarına, 1670’te Rumeli kazaskerliğine atandı. 1674’te hastalığı nedeniyle görevinden alman Yahya Efendi’nin yerine, Osmanlı Devleti’nin 43. şeyhülislamı oldu.

Osmanlı Devleti’nin bu dönemde girdiği savaşlarda yenilmesi ve Padişah IV. Mehmed’in savaş sırasında av peşinde koşması, her yanda tepkilere yol açmıştı. Ali Efendi, padişahı bu tutumundan ötürü uyarmadığı için kınandı. 1686’da Budin elden çıkınca, IV. Mehmed olayları konuşmak için Ali Efendi’yi Yalı köşküne çağırdı; ancak Ali Efendi gitmedi. Bunun üzerine görevinden alınarak Bursa’ya sürgün edildi, burada altı yıl kaldı. 1692’de Edirne’ye çağrılarak II. Ahmed tarafından kendisine ikinci kez şeyhülislamlık görevi verildi. Ancak bu göreve başladıktan kırk gün sonra öldü.

Alanında bilgili ve çok titiz olan Ali Efendi hiç kimseyi işine karıştırtmadı. Şeyhülislamlığı sırasında verdiği yerinde karar ve ilamlar ulema, özellikle kadılarca kabul görmüştür. Verdiği fetvalar Fetevâ-yı Ali Efendi adlı yapıtında toplandı. Bu kitap yıllarca medreselerde ders kitabı ve kaynak olarak kullanıldı.

•    YAPITLAR: Fetavâ-yı Ali Efendi, (ö.s), Kefeli Salih Efendi (der.), 2 cilt, 1893-1894.

•    KAYNAKLAR: Ahmed Rıfat, Devbatü’l- Meşayih, ty; Bursalı Tahir, Osmanlı Müellifleri, 1914; ilmiye Salnamesi, 1914.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi