Sosyoloji
Aiskhylos – Zincire Vurulmuş Prometheus
Aiskhylos
– Zincire Vurulmuş Prometheus
– Zincire Vurulmuş Prometheus
Yunanca adı “Bağlanmış Prometheus.” Aiskhylos,
Prometheus konusunü üç tragedyada işlemiş, ancak elimizde sadece üçlemenin
birinci kitabı var. İsimleri bilinen diğer iki tragedya “Kurtulmuş Prometheus”
ve “Ateş Taşıyan Prometheus.” MÖ. 450 yılı civarında yazıldığı kabul edilir.
Prometheus konusunü üç tragedyada işlemiş, ancak elimizde sadece üçlemenin
birinci kitabı var. İsimleri bilinen diğer iki tragedya “Kurtulmuş Prometheus”
ve “Ateş Taşıyan Prometheus.” MÖ. 450 yılı civarında yazıldığı kabul edilir.
Prometheus, Titanlar soyundandır. Iapetos’un
oğludur. Atlas, Menoitios ve Epimetheus’un kardeşidir. Dördü de Zeus’un hışmına
uğramıştır çünkü Zeus, Iapetos’un oğullarını sevmez. Çünkü bu dördü de akıldan
yana üstündürler ve Zeus aklın ne kadar kuvvetli bir silah olduğunu bilir.
oğludur. Atlas, Menoitios ve Epimetheus’un kardeşidir. Dördü de Zeus’un hışmına
uğramıştır çünkü Zeus, Iapetos’un oğullarını sevmez. Çünkü bu dördü de akıldan
yana üstündürler ve Zeus aklın ne kadar kuvvetli bir silah olduğunu bilir.
Adı “önceden gören” anlamına gelen Prometheus
kâhindir ve Gaia, Kronos’a nasıl devrileceğini haber verdiyse, Prometheus da Zeus’un
bir gün tahtından düşeceğini bilir. Prometheus,
Zeus’u sürekli bir kuşkunun baskısı altında tutar.
kâhindir ve Gaia, Kronos’a nasıl devrileceğini haber verdiyse, Prometheus da Zeus’un
bir gün tahtından düşeceğini bilir. Prometheus,
Zeus’u sürekli bir kuşkunun baskısı altında tutar.
Prometheus insanlardan yanadır. İnsanlara dayanarak
Titanların öcünü almak ve Olymposluların egemenliği yerine insanların
egemenliğini getirmek ister.
Titanların öcünü almak ve Olymposluların egemenliği yerine insanların
egemenliğini getirmek ister.
Eserde Prometheus’un, ateşi Zeus’tan çalarak
insanlara vermesi konu edilir.
insanlara vermesi konu edilir.
Prometheus, insanları sevmektedir ama bu
sevgide aşırıya kaçmış, ateşi Zeus’tan çalmakla kurulu düzeni çiğnemiş ve
cezalandırılmıştır. Prometheus üstün bir akla sahiptir ama aklını da ölçüsüzce
kullanmıştır. Zeus ise, evreni keyfince yöneten acımasız bir tiran olarak
resmedilmiştir; güçlüdür ama gücünü ölçüsüzce kullanmaktadır. Prometheus, bir
gün Zeus’u tahtından edecek kişinin kim olduğunu bilmektedir. Zeus, bu sırrı
edinemediği takdirde Moiranın işlerinin akıl erdirilemezliği gereği, kurduğu
düzeni koruyamayacaktır. Zeus’un kaçınılmaz akıbeti engelleyebilmesi için aklı
temsil eden Prometheus’la uzlaşması, güç ile aklın evrene birlikte hükmetmesi
gerekmektedir. Böylece eser, evren düzeninde akıl ile gücün uzlaşması
taleplerini yansıtmıştır.
sevgide aşırıya kaçmış, ateşi Zeus’tan çalmakla kurulu düzeni çiğnemiş ve
cezalandırılmıştır. Prometheus üstün bir akla sahiptir ama aklını da ölçüsüzce
kullanmıştır. Zeus ise, evreni keyfince yöneten acımasız bir tiran olarak
resmedilmiştir; güçlüdür ama gücünü ölçüsüzce kullanmaktadır. Prometheus, bir
gün Zeus’u tahtından edecek kişinin kim olduğunu bilmektedir. Zeus, bu sırrı
edinemediği takdirde Moiranın işlerinin akıl erdirilemezliği gereği, kurduğu
düzeni koruyamayacaktır. Zeus’un kaçınılmaz akıbeti engelleyebilmesi için aklı
temsil eden Prometheus’la uzlaşması, güç ile aklın evrene birlikte hükmetmesi
gerekmektedir. Böylece eser, evren düzeninde akıl ile gücün uzlaşması
taleplerini yansıtmıştır.
Kişiler
Kratos / Güç
Bia / Zor
Hephaistos
Prometheus
Okeanos Kızları / Koro
Okeanos
Io
Hermes
Notlar:
Kratos ve Bia, Prometheus’u kollarından
tutmuş, Hephaistos arkalarında…
tutmuş, Hephaistos arkalarında…
Kratos: İşte uzak ucuna geldik dünyanın,
İskitlerin ülkesinde…
İskitlerin ülkesinde…
…bütün sanatların kaynağı olan ateş…
(Hephaistos, Prometheus’a) …Çözülmez çelik
bağlarla, Bu insan geçmez kayalığa çakacağım seni…
bağlarla, Bu insan geçmez kayalığa çakacağım seni…
İşte bunu kazandırdı sana insanseverliğin!
Zeus’un yüreği yumuşamak bilmez:
Gücü yeni elde eden sert olur.
(Kratos)
Her varlık çoktan bir kaderle yükümlenmiş,
Tanrıların başıdır yalnız yükümlü olmayan:
Zeus’tan başkası özgür değildir.
(Okeanos Prometheus’a)
Sen akıldan yana ne kadar zengin olsan da:
Kendini bil ve yeni olaylara uyarak
Yeni davranışlar bulmaya çalış.
(Io)
Zeus istemedikçe, kim çözebilir
Senin zincirlerini?
(Prometheus)
Senden doğacak olan biri.
(Gök bir daha gürler ve kayalıklar devrilir.
Prometheus, Okeanos kızları ile birlikle gözden kaybolur)
Prometheus, Okeanos kızları ile birlikle gözden kaybolur)
—
Türkçeleştiren: Azra Erhat & Sabahattin
Eyuboğlu
Eyuboğlu
Bilgi Yayınları, Ocak 1968, Ankara