Abdümelik bin Mervan Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hilafeti
Abdümelik bin Mervân. Emevîlerin 5. halifesi. H. 26 (646/647) da doğmuştur. Babası halife I.Mervân, annesi Aişa bint Muâviya idi. Devrin anlayışına göre iyi bir tahsili vardı. Halife Muaviye zamanında 16 yaşındayken Medine Divanı reisliğine atandı. Babasının katlinden sonra Şam hilafet makamına geçti H.65 Ramazan’da (Nisan 685 ). Ancak halifeliğini yalnız Suriye ve Mısır eyaletleri tanıdı. Bu sırada Ali’nin yakınlarını ve Şiileri etrafına toplayıp isyan eden Muhtar’üs-Sekafi ve Mekke’de hilafet ilan eden ve hüküm sürmekte olan Abdullah bin Zübeyr, kendini halife olarak tanımadılar. Muhtar’ı, Abdullah bin Zübeyr’in kardeşi Mus’ab, Muhalleb bin Ebu Sufra ile birleşerek ortadan kaldırdı. Abdülmelik, Abdullah bin Zübeyr’i H.73 (692) te ve kendi mezheplerine bağlı olmayanlara karşı cihad ilân eden Haricileri de meşhur zalim, fakat kudretli Haccac vasıtasıyla bertaraf etti. Böylece bütün İslam memleketlerine hakim oldu. Devrinde, Bizanslılarla uğraşıp, Musa bin Nusayr, Tarık bin Ziyad gibi komutanlar vasıtasıyla Kuzey Afrika ve İspanya’da fetihleri devam ettirdi. Abdülmelik’in oğlu Abdullah 701 yılında Erzurum’u, ertesi sene Darende’yi fethetti. Böylece yapılan fetihlerle Abdülmelik, İslam ülkelerini, doğuda Hindistan’a, batıda İspanya içlerine kadar genişletti.
Abdülmelik, 21 sene hükümet sürüp 705 (H. 86) yılında vefat etti. Yerine oğlu Velid geçti. Halife Abdülmelik vefat ettiğinde oğlu Velid’e, Atlas Okyanusundan Ceyhun Nehrine kadar uzanan siyasi, askeri ve idari bakımdan sağlam bir devlet bırakmıştı.
Devlet idaresinde müslüman olmayanlar hizmetten uzaklaştırılıp müslüman memurlar alındı. Abdülmelik devrinde bir çok önemli işler yapıldı. İç muharebeler sebebiyle hasar gören Ka’be tamir edilerek bugünkü şekli verildi. Ülke içinde genelde kullanılan ve bir çok mahzurları olan İran ve Bizans paralarının yerine, Arapça yazılı altın ve gümüş paralar basıldı. Tek resmi dil olarak Arapça kabul edildi. Posta ve haberleşme teşkilatları ıslah edildi. Bu ıslahat faaliyetinde Abdülmelik’in en kuvvetli dayanağı, yirmi sene müddetle Irak vilâyetini idare eden zalim, fakat kudretli vali Haccâc olmuştur. Din alimlerine önemli mevkiler verilerek ilmi çalışmaların gelişmesine yardımcı olundu. Farisi birçok divan Arabiye tercüme edildi. Birçok bayındırlık eserleri yapıldı. İlmi ile amil, dini vecibelerini yerine getiren bir hükümdardı.
Abdülmelik’in, idare hususunda herkes tarafından takdir edilen yeteneğinden başka, şairlik kabiliyeti vardı. Gerçekten hükümdarlık kabiliyetinde Emevîlerden hiç birisi Abdülmelik derecesine varamamıştır.