Firuz ed-Deylemi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-
Ebü’d-Dahhâk FîrÛz (Feyrûz) ed-Deylemî (ö. 53/673) Peygamberlik iddiasında bulunan Esved el-Ansî’yi öldüren sahâbî.
Aslen İranlı olup Kisrâ Enûşirvân’ın Habeşliler’i Yemen’den çıkarması için gönderdiği ordu İle Yemen’e gitti ve orada yerleşti. Bazı kaynaklarda Necâşî’nin kız kardeşinin oğlu olduğu da kaydedilir. Ayrıca Ebû Abdullah, Ebû Abdurrah-man künyeleriyle, Himyer’e yerleştiği için de Hİmyerî nisbesiyle anılır.
10 (631) yılında Yemen’den Medine’ye gelen heyetin içinde yer aldı ve onlarla birlikte müslüman oldu. San’a Valisi Bâzân’ın, hem kendisinin hem de Ebnâ’nın müslüman olduğunu bildirmek üzere Vebr b. Yuhannis ile Fîrûz’u Hz. Peygambere gönderdiği rivayet edilmektedir. İslâmiyet’i kabul etmeden önce iki kız kardeşle evli olan Fîrûz Hz. Pey-gamber’İn emri üzerine eşlerinden birini boşadı.
Resûl-i Ekrem’in Ebnâ arasından Fî-rûz’u vali seçtiği, Esved el-Ansî’nin kendisine itaat etmesi şartıyla onu yerinde bıraktığı, Hz. Ebû Bekir zamanında da bu görevine devam ettiği bilinmektedir.
Fîrûz, Yemen’de peygamberlik iddia eden Esved el-Ansî’ye karşı gönderilen İslâm ordusuna katıldı. Bir grup arkadaşıyla birlikte Esved’i öldürdü. Fîrûz ed-Deylemî’nin onu tek başına öldürdüğüne ve bu durumu öğrenen Hz. Peygamber’in kendisini övgüyle andığına dair rivayetler de vardır. Caetani’nin, Esved’i öldürdüğü sırada Firûz’un henüz İslâmiyet’i kabul etmediği ve Mecûsî olduğu iddiası tarihî gerçeklere aykırıdır. Esved el-Ansî’nin öldürülmesinde rolü bulunan Kays b. Mekşüh, FTrûz’un Hz. Ebû Bekir tarafından San’a’ya vali tayin edilmesi üzerine isyan etmişse de Ffrûz çeşitli kabilelerle iş birliği yaparak Kays’ı mağlûp etmiştir.
Fîrûz ed-Deylemlnin dört hadis rivayet ettiği bilinmektedir. Kendisinden oğullan Dahhâk, Abdullah, Saîd ve başkaları rivayette bulunmuştur. Rivayetleri Ebû Dâvûd, Tirmizî, Nesâî, İbn Mâce ve Dâ-rimînin sünenleriyle Ahmed b. Hanbel’in d-Müsned’inde yer almaktadır. Bu rivayetlerin birinde, içkinin yasaklanması üzerine Hz. Peygamber’e bağcılık yaptıklarından söz ederek bundan sonra üzümleri nasıl kullanacaklarını sorduğunu, Resûl-i Ekrem’in de ona üzümleri kurutup hoşaf ve sirke olarak değerlendirmeyi tavsiye ettiğini bildirmiştir.
Muâviye döneminde de San’a valiliği yaptığı kaydedilen Fîrûz Mısır’a yerleşti: 53 (673) yılında Kudüs’te veya Yemen’de vefat etti. Hz. Osman döneminde (644-656) öldüğü de rivayet edilmektedir. Mu-haddis ve tarihçi Şîrûye b. Şehredâr ed-Deylemî onun soyundandır.
TDV İslâm Ansiklopedisi