el-Muvatta – İmam Malik Konusu, Özellikleri, Hakkında Bilgi
el-Muvatta. İmam Mâlik’in (ö. 179/795) sahih rivayetleri derlediği eseri.
Müellif, Medineli bazı âlimlerin hadis kitabından çok fıkıh kitabına benzeyen “el-Muvatta” adlı çalışmalarını gördükten sonra Hz. Peygamber’in hadisleriyle birlikte Medine halkının uygulamasını yansıtan sahabe görüşlerini ve tabiînin fetvalarını da toplamak üzere bu eseri kaleme almış ve ona ei-Muvafta gözden geçirilip ayıklanan, kolayca anlaşılan, üzerinde fikir birliği edilen kitap adını vermiştir. Ebû Ca’fer el-Mansûr’un -ve daha sonra Mehdî-Billâh ile Hârûnürreşîd’in- eserin nüshalarını çoğaltıp ülkenin her yanına göndermek ve hukukî uygulamalarda esas alınmasını sağlamak istediğini söylemesi üzerine İmam Mâlik’in bunu doğru bulmadığı, İslâm toplumlarına dağılmış olan sahabenin Resûl-i Ekrem’den öğrendikleri farklı uygulamaları rivayet ettiklerini ve oralarda bunların esas alındığını belirterek halifeyi bu düşüncesinden vazgeçirdiği bilinmektedir. Ebû Ca’fer el-Mansûr’un teklifiyle telifine başlanıp lS9’da (776) tamamlanan, kitab ve bab tertibinde tasnif edilen ilk eser olduğu belirtilen el-Muvatta’ın önceleri 10.000 (veya 4000) hadis ihtiva ettiği, İmam Mâlik’in eserini her yıl yeniden ele alıp ihtisar ederek bugünkü hale getirdiği ve bu çalışmaların kırk yıl sürdüğü zikredilmiştir. el-Muvatta’da yer alan rivayetler arasında tertip ve rivayet sayısı bakımından görülen farklar, o dönemde bu nevi metinlerin harfiyen istinsah edilmiş şekillerine az kıymet verilmesi ve bunları nakil işini üzerine alanların büyük bir serbestlikle hareket etmesi yüzünden değil bizzat musannifinin esere sürekli müdahalesi sebebiyle meydana gelmiştir.
Güvenilir râvilerden sahih hadisler alındığı için el-Muvatta’i sahih kitaplar arasında sayanlar bulunduğu gibi onda mürsel, münkatı’ ve belâğ türünden rivayetlerin yer aldığını belirtenler de vardır. İmam Mâlik ile onun görüşlerini benimseyenlere göre el-Muvatta’daki bütün hadisler sahihtir. Ma’mer b. Râşid, İbn Ebû Zi’b, Şüfyân es-Sevri, Süfyân b. Uyeyne gibi hadis âlimleri, eserdeki mürsel ve münkatı’ rivayetlerin başka tariklerle muttasıl olarak geldiğini ortaya koymak üzere yine el-Mu-vatta adıyla eserler tasnif etmişlerdir. Mâ-likî mezhebine mensup âlimler el-Muvatta’a ilk sırada yer vermekle beraber onun Şahîhayriden sonra geldiğini kabul etmişlerdir. Hadis kitaplarını beş kısma ayıran İbn Hazm’ın el-Muvatta’a beşinci sırada yer vermesini isabetli bulmayan Ze-hebî, Şahîhayn’öen hemen sonra gelen eserin Ebû Dâvûd ve Nesâî’nin es-Süneri-leriyle birlikte zikredilmesi gerektiğini söylemiştir.[624] İbn Abdulber en-Nemerî de el-Muvaüa’daki mürsel, münkatı’ ve mu’dal hadislerin muttasıl senedleri bulunduğunu et-Temhîd’-de göstermiş, orada “belaganî” ve “‘ani’s-sika” diye rivayet edilen altmış bir hadisten sadece dördünün senedlerini bulamamış, İbnü’s-Salâh ise onların da muttasıl olduğunu Risale fi vaşli’1-belâğâti’l-er-ba’a ü’l-Muvatttfda ortaya koymuştur. Henüz Şahîhayn’m tasnif edilmediği bir dönemde İmam Şafiî’nin, yeryüzünde Allah’ın kitabından sonra en sahih kitabın el-Muvatta1 olduğunu söylemesi de bu görüşü desteklemektedir. Kütüb-i Sitte gibi hadis kitaplarının tasnifinde de bu eserin metodundan faydalanılmış, diğer taraftan Kütüb-i Sitte’nın altıncı kitabı sayılan İbn Mâce”nin es-Sünen’i yerine Kuzey Afrikalı âlimler el-Muvatta’ı kabul etmiştir.