Tolunoğlu Ahmed / Ahmed bin Tolun Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

TOLUNOĞLU AHMED (834 ?- 884)

Tolunoğulları hükümdarı. Tolunoğulları Devleti’nin kurucusudur.

Ebu’l-Abbas Ahmed b. Tolun et-Türkî Bağdat’ da doğdu, 10 Mayıs 884’te Fustat’ta (Eski Kahire) öldü. Babası Tolun, Türk asıllıydı ve Buhara valisinin Halife Memun’a gönderdiği bir köle olarak Bağdat’a gitmişti. Kısa zamanda Abbasi halifesinin gözüne girmeyi başardı. Oğlu Ahmed’in sarayda özenli bir öğrenim görerek yetişmesini sağladı. Ahmed de, Türk asıllıların saygınlık gördüğü bir dönemde babası ile birlikte sivrildi. Birlik komutanı olarak Tarsus’a gitti. 855’te, halifelikten uzaklaştırılan el-Mustaîn’in özel koruyuculuğuna atandı. Halife el-Mutez’in eski halifeyi öldürtmesini engelleyerek herkesin övgüsünü ve güvenini kazandı. Bu dönemde başkent Bağdat’taki siyasal ve askeri mevkilerde Türk emirler bulunmaktaydı. Bunlardan biri olan Mısır Valisi Bayabak, Bağdat’dan ayrılmadığından 868’de Ahmed’i vali vekili olarak Mısır’a gönderdi. Ahmed’in görevi, merkezi Fustat olan kara Mısır’ını yönetmekti. 869’da ise, merkezi İskenderiye olan kıyı Mısır’ının yönetimini de üstlendi.

Bu yıllarda Abbasi Halifeliği birbiri ardınca çıkan iç ayaklanmalarla sarsılmakta sık sık halife değişiklikleri olmaktaydı. Bizanslılar, Anadolu’daki İslam ordularını bozguna uğratmış, İran’da da Saffarî-ler Devleti kurulmuştu. Tüm bu karışık ortam, Ahmed’in tasarladığı bağımsızlık için elverişliydi. Bağdat’dan uzak ve çöl engelleri ile güvenlikte olan Mısır’da yarı bağımsız bir yönetim oluşturdu. Bununla da yetinmeyerek tam bağımsızlık için fırsat kollamaya başladı. Ancak, Mısır’da siyasal anlamda bağımsızlık kazanmanın fazla bir önemi yoktu. Çünkü, Abbasi yönetiminin bir özelliği olarak Mısır’ın vergi ve maliye işlerinden doğrudan sorumlu ayrı bir âmil (yönetici) vardı. Ahmed, sabırlı fakat katı bir tutum izleyerek 870’te mali yönetimi de ele geçirmeyi başardı. Fakat Mısır’dan uzaklaştırdığı eski âmil el-Müdebbir, Suriye-Filistin bölgelerine atanınca 877’de gergin bir durum ortaya çıktı. Ahmed, halifeye danışma gereği bile duymadan Suriye’ye yürüdü. Karışıklıklar içindeki bu bölgeyi zaptederek Harran’a dek ilerledi. Oğlu Abbas’m Mısır’da kendi aleyhine bir komplo düzenlediğini öğrenince 878’de geri dönmek zorunda kaldı. Bu olay Ahmed’in etkinliğini sarstı. Abbas, babasından çekinerek Mısır hâzinesinin büyük bir kısmını yanma alarak on bin kişilik bir kuvvetle Berberiler’in yaşadığı Batı’ya çekildi. Fakat Ahmed’in gönderdiği orduya yenilerek yakalandı ve zindana atıldı.