Thomas Andrews (fizikçi) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ANDREWS, Thomas (1813-1885)

Irlandalı fiziksel kimyacı. Gazların sıvılaştırtmasında “kritik sıcaklık” kavramını ortaya atmıştır.

19    Aralık 1813’te Belfast’ta doğdu. Belfast, Glas-gow ve Dublin’de öğrenim gördükten sonra Paris’te kimyacı Dumas ile birlikte çalıştı. Andrews’un fiziksel kimyaya yönelmesinde Dumas’nm etkisi büyüktür. 1835’te Edinburgh Üniversitesi Tıp Fakültesinden diplomasını alınca Belfast’a döndü ve bir yandan hekimlik yaparken, bir yandan da laboratuvar araştırmalarına ağırlık verdi. 1839’da İrlanda Krallık Akade-misi’ne, 1849’da Londra’daki Royal Society’ye kabul edilen Andrews, aynı yıl atandığı Belfast Queen’s College’daki kimya profesörlüğü görevini 1879’da sağlığı bozulup emekliye ayrılana değin sürdürdü. 26 Kasım 1885’te Belfast’ta öldü.

Kimyasal yoldan elektrik elde etme, kimyasal tepkimelerdeki ısı enerjisi ve ozonun (Oj) yapısına ilişkin çalışmalar yapan Andrews, ilk kez Schönbein tarafından tanımlanan ozonun, oksijeninin değişik bir hali (alotropu) olduğunu kanıtladı. Bu ilk araştırmaları önemli olmakla birlikte, onun kimyaya en önemli katkısı, gazların sıvılaştırtmasına ilişkin çalışmalarıdır. Gazların yoğunlaşarak sıvı durumuna geçebilme özelliği Andrews’den önce de biliniyordu. Özellikle Faraday ve Regnault, birçok gazı sıvılaştırmayı başarmışlardı. Yalnız, hidrojen, oksijen, azot, karbon monoksit, azot monoksit ve metan bir türlü sıvılaştı-rılamıyordu. Bu nedenle bunlara sıvılaştırılamayan (kalıcı) gazlar adı verilmişti. 1861’de bu gazlara çok yüksek basınç uygulamasına karşın Andrews de olumlu bir sonuç alamadı. Araştırmalarını sürdürdüğünde, ne kadar yüksek basınç uygulanırsa uygulansın, her gaza göre değişen belli bir sıcaklığın üstünde gazların sıvılaşmayacağım anlamıştı. 1869’da “kritik sıcaklık” diye adlandırdığı bu noktayı gazların sıvılaş-ma sıcaklığı olarak tanımladı ve maddenin gaz durumundan sıvı durumuna geçişinin kesintisiz bir süreç olduğunu açıkladı.

Kritik sıcaklık kavramı, o güne değin sıvılaştırılamayan gazların soğutma yöntemleriyle sıvılaştırabileceği düşüncesine yol açmıştı. 18 77’de Cailletet, ardından Pictet, hidrojen dışındaki tüm kalıcı gazları kritik sıcaklıklarının altındaki bir sıcaklığa kadar soğutup basınç uygulayarak sıvılaştırmayı başardılar. Hidrojenin sıvılaştırtmasını da daha sonra Wrob-lewski ve Dewar gerçekleştirdiler. Bugün sıvılaştırılmış gazlar sanayide, yapay gübre ve gazoz türü içeceklerin yapımından madenlerin kesilmesine ve oksijen kaynağına kadar pek çok alanda kullanılır. Öte yandan, sıvılaştırma yoluyla havadaki gazların ayrıştırılması da olanaklıdır.

•    YAPITLAR: Scientific Papers, (ö.s), T. ve C.Brown (der.), 1889, (“Bilimsel Yazılar”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi