Nizamı Cedid Nedir Nizamı Cedit Ordusu, Yenilikleri

Nizâm-ı Cedîd

Osmanlı Devletinde 18. yüzyıl sonunda, askerî ve idarî sahalardaki düzensizliklere çare bulmak için yapilan girişimlerin tamamı.

Osmanlılar’da bu tâbir genellikle iki manâda kullanılır:

• III. Selim’in giriştiği yenilik hareketleri ve ondan sonra yapılan yenilikler bu tâbir ile ifâde edilmek istenmiştir. Bu manâda Tanzimat, İnkılâb garblılaşma, uygarlaşma tâbirleriyle aynı şey ifâde edilmek istenmiştir.

• Bu isimde kurulan Osmanlı ordusu: Avrupa devletleri ve Rusya karşısında mağlub olan Osmanlı Kapıkulu Ordusu’nun ıslâhı veya tamamen ortadan kaldırılarak yerine yeni bir askerî teşkilâtın kurulma fikri III. Ahmed zamanından beri zaman zaman tatbik mevkiine konulmuşsa da bu teşebbüslerden netice alınamamıştı. III. Selim de asırlardır Osmanlı’ya hizmet eden Kapıkulu Ordusu’nun artık devleti koruyamadığını anlamıştı. Ancak o, mevcut teşkilâtı birden ortadan kaldırmanın güçlüklerini bildiği için, eski teşkilâtla birlikte yeni bir ordu kurmak ve yeni orduyu güçlendirdikten sonra eski orduyu ortadan kaldırmayı düşünüyordu. Bununla berâber devletin ileri gelenlerinden ıslahât lâyihâları istedi.

Layiha veren devlet adamlarını, ayrıldıkları gruplara göre şöyle isimlendirebilir:

1. Kanuni devrindeki kanun ve nizamlara dönüldüğü takdirde, ordunun düzenleneceğine inanan ve kendilerine muhafazakar denilebilecek grup
2. Avrupa savaş usullerini ve talimlerini, “eski kanun ve nizamdır” diye kabul ettirmek isteyen, kendilerine telifçi denilebilecek grup
3. Yeniçerilerin asla ıslah edilemeyeceğine inanarak, yeni bir askeri ordu kurulmasını savunan ve kendilerine “inkılapçılar” denilebilecek grup.

Bundan sonra 24 Şubat 1793’de resmen “Nizam-ı Cedîd” ilan edildi. Bu yeni nizâm için gerekli harcamaları yapmak maksadıyla da “Nizâm-ı Cedîd Hazinesi ve Defterdarlığı” kuruldu ve ikinci bir mâliye nezâreti şeklinde teşkilâtlandırıldı. İlk hamlede 12.000 kişilik modern bir piyâde birliği kurulması için teşebbüse geçildi ve derhal 1602 gönüllü Levend çiftliğinde talime başladı. 1794’te Levend’te büyük bir kışla inşâ edildi ve Nizâm-ı Cedîd kanunları yürürlüğe konuldu.

Üsküdar merkez olmak üzere Anadolu’da ortalar kuruldu. Bugünkü Selimiye Kışlası’nın temellerinin atıldığı Üsküdar Kışlası’na bağlı olan Anadolu’da Ankara, Bolu, Kayseri, Kastamonu, Kütahya, Kırşehir, Amasya, Sivas, Aydın, Çankırı, Çorum, Aksaray, Menteşe, Seydişehir, Niğde, Hamid, Manisa, İçel ve Karaman Süvari Ortası. Bu ortaların kurulmasıyla beraber Nizam-ı Cedid Ordusu’nun mevcudu 230.000’e yaklaşmıştır.

Bu ıslahatları yaparken Fransa’dan yardım istendi ve 1796’da konuyla ilgili olarak top, humbara dökümcüsü, top kundağı ve tüfenkçi işçileri geldi. Ayrıca, bir süre sonra Fransa’dan General Menand başkanlığında ve amele başı Bamilo ilen gelen heyetle birlikte Prusya’dan da subay ve danışmanlar geldi. Bunlardan Albay Von Goetze, 1798’de III. Selim’in isteği üzerine Osmanlı kara birliklerinde incelemelerde bulundu.

Ancak, âyândan bir kısmının, vezir Köse Musâ Paşa’nın, Şeyhülislâm Topal Ataullah Efendi’nin ve aldatılan III. Selim’in amcazâdesi Mustafa’nın teşvikleriyle Yeniçeriler Kabakçı Mustafa’nın başkanlığında Nizâm-ı Cedîd’e karşı isyan ettiler. Durumun vehâmetini gören III. Selim de 28 Mayıs 1807 tarihinde resmen Nizâm-ı Cedîd’i ilgâ etti. Fakat muhalifler bununla da yetinmediler, Şeyhülislam Topal Ataullah’ın fetvâsıyla 29 Mayıs 1807 günü III. Selim halledildi ve yerine amcazâdesi IV. Mustafa tahta geçirildi.