Ninette de Valois Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
VALOIS, Ninette de (1898 – 8 Mart 2001)
İngiliz, dansçı, koreograf ve eğitmen. İngiliz Kraliyet Balesi’nin ve Türk Devlet Balesi’nin kurucusudur.
6 Haziran 1898’de İrlanda’da, Blessington’a bağlı Baltiboys’da doğdu. Asıl adı Edris Stannus’tur. Londra’da Cecchetti ile çalıştı. 1914’te revü ve mim topluluklarında, 1919’da Covent Garden Operası’n-da, 1922’de Massine-Lopokova topluluğunda dans etti. 1923-1926 arasında Diaghilev’in Rus Baleleri’nde konuk dansçı olarak bulundu. Ardından Londra Koreografi Sanatı Akademisi adlı bir okul kurdu. Gene 1926’daOld Vic,Cambridge Festival ve Dublin’ deki Abbey tiyatrolarının koreografi yöneticiliğini üstlendi. 1931’de kendi okulunu kapayarak Sadler’s Wells Tiyatrosu’nda operaların bale bölümlerini yönetmeye başladı. Bir süre sonra Sadler’s Wells Balesi adını alan topluluğa bir okul da eklendi. Bu, dünyaca ünlü İngiliz Kraliyet Balesi’nin ve Bale Okulu’nun temelini oluşturdu. 1946’da Covent Garden’daki Kraliyet Operası’nda gösteriler vermeye başlayan topluluk 1956’da bugünkü adını alarak Ingiliz Kraliyet Balesi oldu.
Valois bu arada bugün Sadler’s Wells Tiyatrosu Balesi olarak anılan ikinci bir topluluk daha oluşturmuş, 1947’de de Türk balesini oluşturması için hükümetin çağrısı üzerine Türkiye’ye gelmişti. 1963’te Kraliyet Balesi’nin yöneticiliğinden emekliye ayrıldı, ancak okuldaki görevini 1971’e değin sürdürdü. Daha sonra da yaşam boyu sürdürmek üzere bu kurumlarm başkanlığına getirildi.
Valois, yöneticiliğinin yanı sıra dansçı ve koreograf olarak da tanındı. 1937’ye değin yan karakter rollerinde dans etti. Koreografilerinde erkek dansçılara önemli roller vererek, kadın dansçıların ağırlıkta olduğu eski bale anlayışına karşı çıktı. M.Rambert ile birlikte İngiliz balesinin en büyük adı sayılan Valois, çeşitli İngiliz üniversitelerince onursal unvanlarla, 1950’de Legion d’honneur unvanının şövalye rütbesiyle, 1951’de Dame of the British Empire sanıyla onurlandırıldı. 1974’te de Erasmus Ödülü’nü kazandı.
Valois, Türk balesinin kuruluşuna büyük emeği geçmiş bir sanatçı olarak da ayrı bir önem taşır. 1947’de Türkiye’ye geldikten sonra 6 Ocak 1948’de İstanbul’un Yeşilköy semtinde açılan ilk Türk bale okulunun kuruluşunu örgütlemiştir. Sadler’s Wells’inkinden uyarlanan bir programla ve Valois’mn gene bu kurumdan gönderdiği iki eğitmenle çalışmaya başlayan okul, 1950’de Ankara’ya taşınmış ve Ankara Devlet Konservatuvarı’na bağlanarak 1957’de ilk mezunlarını vermiştir. Bu sanatçılar önce opera balelerinde rol almışlar, ardından 1960’ta Devlet Tiyatrosu’ nun bale topluluğu olarak ilk gösterilerini yapmışlardır. Valois en başarılı dansçılara Kraliyet Balesi’nde eğitimlerini sürdürme olanağı sağlamış, İngiltere’den eğitmenler göndermiştir. Türk bestecilerinin yapıtlarını da düzenleyerek klasik baleyle Türk dans üslubunu bağdaştırma yolunda önemli bir adım atmıştır. Ayrıca Sait Sökmen, Oytun Turfanda gibi genç dansçıları koreograf olma yönünde desteklemiş, böy-lece Türk balesinin kuruluşundan sonra gelişimi üzerinde de etkili olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Koreografi: Les petit riens, müz. Mozart, 1928, (Küçük Şeyler); Job, müz. Vaughan Willi-ams, 1931, (Görev); The Haunted Ballroom, müz. G.To-ye, 1934, (Perili Balo Salonu); The Rake’s Progress, müz. G.Gordon, 1935, (Hovardanın Sonu); Checkmate, müz. A.Bliss, 1937, (Satranç); The Prospect Before Us, müz. W.Boyce, 1940, (Bizi Bekleyen); Don Kişot, müz. R.Gerhard, 1950; Çeşme bap, müz. F.Tüzün, 1965; Sinfonietta, müz. N.Kodallı. Dans Ettiği Baleler: Les biches, müz. Poulenc, 1924; A Wedding Bouquet, müz. Berners, 1937, (Düğün Buketi). Kitap: Invitation to the Ballet, 1937, (Baleye Davet); Come Dance With M e, 1957, (Gel Benimle Dans Et); Step by Step, 1977, (Adım Adım).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi