Mete Han Kimdir, Hayatı, Dönemi, Önemli Olayları, Hakkında Bilgi
METE ( ? -İÖ 174)
Hun hakanı. Asya Hun İmparatorlu-ğu’nun en büyük hükümdarı ve geleneksel Türk yönetim ve ordu örgütlenmesinin kurucusudur.
Mete’nin (Mao-tun) (Motun) (Beğ-tun) doğum tarihi ve yeri bilinmiyor. Yaşamının ilk bölümüne ilişkin de bilgi yoktur. Hun Yabgusu Teoman’ın (Tuman) oğludur. Bilinen yaşamı destansal anlatılarla zenginleşmiş, çoğu yönden Oğuz Han’la bütünleşmiştir. İÖ 220’lerde Hunlar (Hiung-nu) Çin egemenliğine boyun eğmiş durumdalarken bu ülkedeki iç karışıklıklardan yararlanan Teoman’ın öncülüğünde bağımsızlık savaşımı başlatmaları, Mete’nin de yetişmesinde ve ünlenmesinde etkili oldu. Bu dönemde, Sol Bilge Bey (veliaht) olan Mete ilk başarılarını kazandı. Ancak Teoman’ın çok sevdiği karısı Yenşi (Yen-şih = kraliçe) üvey oğlu Mete’yi Teoman’ın gözünden düşürmek kendi öz oğlunu veliaht yapmak için çalıştı. Mete’nin, ülkenin güneyindeki güçlü Yüeçiler’e rehin gönderilmesini sağladı. Mete, Yüeçi-ler’in arasında gücünü artırdı. Yenşi bu kez de Yüeçiler’in Mete’yi öldürmeleri için, bu komşu devlete savaş açtırttı. Mete, babasının Yüeçi ülkesine girmesinden önce kaçmayı başardı. Bir süre çeşitli boylar arasında saklandı. Gönüllülerden bir ordu oluşturdu. Bu sırada Hun Devleti sarsıntılı bir dönem geçirmekteydi. İçte bütünlük yoktu ve merkezi yönetim zayıftı. Teoman’ın yabguluğu, boylar birliğinin başkanlığından ibaretti. Yüeçiler’le savaşın sürdüğü sırada Moğollar ve Çinliler de saldırı hazırlıklarına girişmişlerdi. Mete, bu nedenle, toplamaya çalıştığı ordusunu salt babasına karşı kullanmak düşüncesinde olmadı. Hun Devleti’nin bütünlüğünü korumayı amaçladı. Sıkı bir disiplin ve eğitime özen gösterdi. Bu sırada Çinliler bir yandan Çin Seddi’nin yapımı çalışmalarını hızlandırdılar. Bir yandan da Hun ülkesine akıncı birlikler göndererek, Türkler’in saldırı gücünü yıpratmaya başladılar. Mete, taşanlarını uygulamaya geçmeden önce ordusunu çetin sınavlarla denedi. Buyruklarını hemen yerine getirmekte duraksayan kimi subaylarını ve askerlerini öldürttü. Birliklerini, sık sık sürek avları düzenleyerek savaşa hazırladı. Babasını ortak bir devlet avı yapmaya çağırdı. Bu av sırasında Teoman’ın atına ok attı. Askerlerine de babasını hedef gösterdi. Teoman Han öldürüldü.