Mefatihul Gayb, Tefsiri Kebir – Razi Özellikleri, Hakkında Bilgi

Mefâtîhu’l-gayb. Fahreddîn er-Râzî’nin (ö. 606/1210) Kur’ân-ı Kerîm tefsiri.

Bazı sûrelerin sonunda yer alan tarih­lerden ve en son Feth sûresinde zikredi­len 603 (1206-07) yılından anlaşılacağı üzere müellifin hayatının son yıllarında kaleme alınan eser ilim çevrelerinde daha çok et-Tefsîrü’î-kebîr ve Tefsîrü’r-Râzî adlarıyla şöhret yapmıştır. Fahreddin er-Râzî’nin Mefâtîhu’l-ğayb’ı tamamlaya-madıgını, eksik kalan bölümünün tale­beleri tarafından yazıldığını ileri sürenler olmuşsa da Râzî üzerine çalışma yapan İbn Âşûr, Muhsin Abdülhamîd, Muham­med Salih ez-Zerkân gibi âlimler eserin tamamının Râzî’ye ait olduğu görüşün­dedir.

Fahreddin er-Râzî, Mefâtîhu’l-ğayb’ı yazmaktaki maksadının akıl prensipleri ve istidlal yolları ışığında Kur’an’a yönel­tilen hücumları önlemek, İslâm inancıyla ilgili istidlalleri güçlendirmek ve bu konu­da ileri sürülen karşı fikirleri reddetmek olduğunu belirtmektedir. Müellif eserinde rivayet ve dirayet metotlarını birlikte kullanmış, çok miktarda aklî istidlalde bulunarak naklî bilgileri aklî delillerle desteklemeye çalışmış, bunları yer yer felsefî tartışma­lara dayandırarak incelemiştir.

Mushaf tertibinin esas alındığı eserde Fatiha sûresi müstakil bir cilt olacak şe­kilde ele alınmış, müfessir metodunu bu ciltte ortaya koymuştur. Eserde her sû­renin tefsiri başlı başına bir kitap niteli­ğinde olup kitaplar bablara, bablar mese­lelere bölünmüştür. Meseleler de yer yer mukaddime, hüccet, latîfe, hüküm ve vecih şeklinde alt başlıklara ayrılarak iş­lenmiştir. Fahreddin er-Râzî âyetlerin tef­sirine bazan sebeb-i nüzulle, bazan filo­lojik açıklamalarla, bazan farklı kıraatleri zikretmekle, çoğunlukla da âyetler ara­sındaki münasebeti göstermekle başlar. Müellif bir âyeti tefsir ederken genellikle önce onu açıklayan diğer âyet veya âyet­lere işaret etmiş, önceki âyetlerle müna­sebetini kurmuş, ardından âyetin kıraat yönüne geçmiş, filolojik yönünü ele almış. en sonunda çıkarılabilecek mânaları et­raflıca sıralamıştır.