Laleli Kütüphanesi Tarihçesi, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Lâleli Kütüphanesi. Sultan III. Mustafa’nın İstanbul’un Lâleli semtindeki külliye içinde bulunan medresesinde kurduğu kütüphane.

27 Muharrem 1174’te (8 Eylül 1760) in­şasına başlanan cami, medrese, imaret ve şadırvan 2 Ramazan 1177’de (5 Mart 1764) tamamlanarak padişahın da katıl­dığı bir merasimle açılmıştır. III. Musta­fa’nın vakfiyesinde Lâleli Medresesi Kütüphanesi personeliy­le ilgili herhangi bir kayıt yoktur. İstanbul kütüphanelerine dair listelerde kütüpha­nenin kurucusu III. Mustafa veya III. Se­lim gösterilmekte, kuruluş tarihi olarak da 1217 (1802-1803) yılı verilmektedir. Süleymaniye Kütüphanesi’nin Lâleli bö­lümünde yer alan kitapların çoğunun III. Mustafa’nın vakıf mührünü taşıdığı dik­kate alınarak bu kütüpha­nenin kurucusunun III. Mustafa olduğu söylenebilirse de aynı padişahın Bostan­cılar Ocaği’ndaki kütüphanesinin 1247’de (1831-32), uzun zamandan beri istifa­de edilemediğinden II. Mahmud’un em­riyle Lâleli Medresesi Kütüphanesi’ne nakledilmiş olması sebebiyle sadece vakıf müh­ründen hareketle bu görüşü desteklemek zorlaşır. Çünkü halen Lâleli koleksiyonun­da bulunan kitapların hangilerinin Lâleli Medresesi’nden, hangilerinin Bostancılar Ocağı Kütüphanesi’nden geldiğini belirle­mek güçtür. Ancak Vakıflar Genel Müdür­lüğü Arşivi’ndeki, “Lâleli Câmi-i şerîfi ci­varında kâin medresesi derûnunda olan kütübhâne-i münîfesinde fi’l-asıl mevzu olan kütüb-i şerîfe tam kütüphane terti­bi olmayıp nakıs olduğuna ifadeli bir belge III. Mustafa’nın Lâleli Medresesi’nde bir kü­tüphane kurduğunu açıkça belirtmekte­dir.

Kütüphanede mevcut koleksiyon, daha sonraları III. Selim’in yaptığı vakıflarla zenginleştirilip personel tayin edilerek dü­zenli bir hale getirildiğinden bazı araştır­macılar bu kütüphaneyi III. Selim’e nisbet etmişlerdir. III. Selim medrese arsasına yeni bir kütüphane binası yaptırmış ve bu bina için de kütüphane personeli görevlendirmiştir. Bu vakfın hazine defterine göre yeni yapılan kütüphanede üç hâfız-ı kütüb, iki müstahfız, bir ferrâş ve bir mücellit bulunmaktaydı. III. Selim babasının medrese içindeki kütüphanesine de üç hâfız-ı kütüb, üç müstahfız ve bir mücellit tayin etmiştir.

Lâleli Medresesi 1911’deki büyük Aksaray yangınında yanarak geriye dört duvar kalmışsa da 11 Tem­muz 1327 (24 Temmuz 1911) tarihli bir belgeden anlaşıldığına göre medrese için­deki kütüphanenin kitapları yangından kurtulmuştur. 1914 yılında Sultanselim’de kurulan kütüphaneye, 1918’de de Süley­maniye Kütüphanesi’ne nakledilip halen burada bulunan Lâleli Kütüphanesi’nde 3777 yazma eser mevcuttur. Kütüphanenin yazma fihristleri yanında. Defter-i Kütübhâne-i Lâleli adıyla matbu bir katalogu da vardır.

TDV İslâm Ansiklopedisi