Keykavus b. İskender Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

KEYKÂVUS b. İSKENDER (1021-1098) Ziyaroğulları emiri. Ünlü ahlak ve siyaset kitabı olan Kabusnâme’yi yazmıştır.

UnsurüT-Me’alî Keykâvus b. İskender, Kuzey İran’da hüküm sürmüş Ziyaroğulları sülalesi emirlerinden Kabus b. Vaşmgîr’in torunudur. Büyük Selçuklu sultanlarından Tuğrul Bey ile Alp Aslan’a bağlı bir bey olarak hüküm sürmüştür. Ünlü yapıtı Kabus-nâme’ye göre de, Gazne’de Mevlûd b. Mesud’a nedimlik etmiş, EbuT-Esvar Şeddadî’nin yanında bulunmuş, 1043’te onunla birlikte Rum (Anadolu) seferine çıkmıştır.

Kabusnâme’yi, 1082’de oğlu Giylanşah için yazdı. Geleneğe uyarak kitabına emir ve yazar olarak tanınan büyükbabası Kabus’un adını verdi. Kitapta önsözden ve kitabın yazılış nedeni açıklandıktan sonra kırk dört bölümlük öğütler gelir. Bu bölümler: Tanrı’yı bilmek, ana baba hakkı, gençlik, ihtiyarlık hali, yemek yemek, şarap içmenin kuralı, konuk ağırlamak, latife yapmak, tavla ve satranç oynamak, âşıklığın niteliği, cinsel birleşmenin fayda ve zararı, hamama girilecek zaman, uykunun azı çoğu, avlanmak koşulları, emaneti saklamak, işçi, kadın hizmetçi tutmanın yolları, ev, at almanın biçimi, eş olarak kadın seçmek, dost tutmak, düşman kazanmak, suçluyu bağışlamak, padişahın, hekimlerin, vezirlerin, şairlerin, kadınların durumları, çocuk eğitimi gibi konulardan oluşur. Her bölümün sonunda konuyla ilgili bir de öykü anlatılır. Keykâvus’un anılarına dayanan kimi öykülerden sonra manzum parçalar da yer alır. Yapıt 14. ve 15. yy’lar arasında beş kez Türkçe’ye çevrilmiştir. 1431’de II. Murad adına Mercimek Ahmed tarafından yapılan çeviri en ünlüsüdür.

• YAPITLAR (başlıca): Kabusnâme, (ö.s.), Abdülmecid Bedevi (yay.), 1915; (Kabusnâme, O.Ş.Gökyay (yay.), 1944).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi