Joseph Glanvill Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

GLANVILL, Joseph (1636-1680)

İngiliz, filozof. İngiliz Kuşkuculuk’una dizge niteliği kazandırmıştır.

Plymouth’da doğdu, 4 Kasım 1680’de Bath’da öldü. 1652-1658 arasında Oxford’daki Exeter ve Lincoln kolejlerinde öğrenim gördü. Henry More’ dan etkilenerek, Cambridge Platoncuları’nın kimi görüşlerini benimsedi. Daha sonra Royal Society’nin önde gelen düşünürleriyle ilişki kurdu ve 1664’te buraya üye seçildi. 1666’da, Bath’deki Abbey kilisesinde, papaz olarak çalışmaya başladı. 1678’de Wor-cester papazı oldu. 1672’den sonra ILCharles’ın saray vaizliğine atandı.

17.yy’da İngiliz Kuşkucuları, Descartes’ın ortaya attığı yanıtlanmayan metafizik kuşkular ile, sağduyu ve olasılıkla çözülebilecek kuşkular arasına bir ayrım koymaya çalıştılar. Glanvill’in de içinde olduğu bu akıma göre, dünya üzerinde kesin bilgi edinilemez; ancak kuşku duyulmayacak bilgiler de vardır.

Yararlı ve olasılıkçı bir bilim arayışı içinde Glanvill, Dogmacılık’a karşı çıkar. Bilimin belirsizliklere dayanmakla oluşturulamayacağını belirterek bilgiyi ikiye ayırır: 1) Yanılmaz kesinlikte bilgi, 2) Kuşkulanılmaz kesinlikte bilgi. İnsan, yetileri sınırlı olduğu için yanılmaz kesinlikteki bilgiye ulaşamaz. İnsan, Adem’in günahından önce, nesnelerin gerçek nedenlerini bilebiliyordu. Oysa bugün gövde, ruh ve doğa ile ilgili birçok sorunun yanıtını bulamaz. Bu yüzden insan, doğa ve Tanrı konularındaki sorularını yanıtlamak için, kuşkulamlamaz bilgiyi gereksinir. Kuşkulanılamaz bilgi, kuşkulanmak için hiçbir neden bulunmayan bilgidir. Tutkulardan etkilenen ve yanıltıcı olan duyumlardan kaynaklanan bütün bilgiler belirsizdir. Ancak temel mantık ve metafizik ilkeleri ve insan yetilerinin gerçeklik taşıdığına inanmak gerekir. Matematik, tanrıbilim, deney, gözlembilimleri ve tarih üzerine bilgiler de kuşkulanı-lamaz bilgi türüne girer.

Matematik ve tanrıbilim, bu ölçek içinde en kesin olanlarıdır. Çünkü matematik, duyumsal olmayan terimlere dayanır, din ise değişmeyen gerçeklerden oluşur. Duyu verilerini gerektiren bilim, daha az kesinlik taşır. İnsanların deneylerine dayalı olan tarih ise, ötekilere oranla en çok kuşku içerendir.

Glanvill, doğa ve insan sorunlarım “mantığa dayalı kuşku” sınırları içinde inceleyen bir deneyci bilim ve hukuk kuramı oluşturdu.

Glanvill’in nedensellik çözümlemesinde de kuşkuculuk görülür. Nedensellik duyumlanamaz. Eksiksiz bilgi, nedensel bilgi olacağına göre, nedensel bağları kuramayan insan, eksiksiz bilgiye ulaşamaz.

Bu görüşleriyle Royal Society’nin bilimsel çalışmalarına bir temel oluşturan Glanvill, Locke, New-ton ve Hume’u dolaylı olarak etkilemiştir.

•    YAPITLAR (başlıca): Scepsis Scientifica or, Confest Ignorance, The VZay to Science, 1665, (“Bilimsel Kuşku ya da Bilime Giden Yol”); A Philosophical Endeavor towards the Def ense of the Being ofWitches and Apparitions, 1666, (“Cadıların ve Hayaletlerin Varlığını Savunmak Yolunda Felsefi bir Çaba”); Plus Ultra: or, the Progress and Advancement of Knowledge, 1668, (“Bilginin Gelişimi ve İlerlemesi”); Essays on Several Important Suhjects, 1676, (“Birkaç Önemli Konu Üzerinde Denemeler”); Sadducismus Triumphatus, (ö.s.), 1681, (“Büyücülüğün Zaferi”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi