Johannes Stark Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
STARK, Johannes (1874-1957)
Alman (FAC), fizikçi. Hareketli atomların çizgilerindeki Doppler kaymasını gözlemlemiş, tayf çizgilerinin elektrik alanı etkisiyle yarılması olgusunu bulmuştur.
15 Nisan 1874’te Bavyera’daki Schickenhof’ta doğdu, 21 Haziran 1957’de Traunstein’da öldü. 1897’de Münih Üniversitesi’nden doktorasını alıp, aynı üniversitede üç yıl asistanlık yaptıktan sonra, 1900-1906 arası Göttingen Üniversitesi’nde çalıştı. 1906’da Hannover’deki Technische Hochschule’de doçent olarak göreve başladı. Ancak, kürsü başkanıy-la arasındaki geçimsizlik nedeniyle geçici olarak Greifswald Üniversitesi’ne gönderilen, geri döndüğünde de meslektaşlarıyla uyumlu bir çalışma içine giremeyen Stark, Sommerfeld’in desteğiyle bu kez Aachen’deki Technische Hochschule’de profesörlüğe atandı. 1914’te Göttingen Üniversitesi’nde boşalan denel fizik profesörlüğü için başvurduysa da, seçim çok uzamış, bu arada Göttingen’deki fizikçilerle Stark arasında ciddi sürtüşmeler olmuştu. Bu göreve seçilemeyeceğini anlayan Stark, 1917’de Greifswald Üniversitesi’ne geçti, iki yıl sonra da 1919 Nobel Fizik Ödülü’nü aldı.
1920’de Würzburg Universitesi’nde fizik profesörlüğünü üstlendi, ancak, gene meslektaşlarıyla geçinememesi yüzünden 1922’de görevinden ayrıldı ve Nobel Fizik Ödülü’nden kazandığı parayla bir porselen fabrikası kurdu. Savaş sonrası dönemin iktisadi koşullarının da etkisiyle bu girişiminde başarılı olamadı. Yeniden üniversiteye dönme çabaları da bir sonuç vermedi. 1920’de, DPG’nin (Deutsche Physi-kalische Gesellschaft / Alman Fizik Kurumu) karşısına güçlü bir kuruluş çıkarmak amacıyla yeni bir demek kurup örgütlemişti. Beklediği gibi etkili olamayan bu dernek kanalıyla girmeyi başardığı ulusal bilim kuruluşlarındaki üyeliklerine de, 1922 ve 1924’te bu kuruluşların genel kurul kararıyla son verildi. 1933’te Hitler’in iktidara gelmesinin hemen ardından Physikalisch-technische Reichsanstalt’ın (Devlet Fizik-Teknik Kurumu) başkanlığına getirilen, Nazi iktidarıyla yakın ilişkilerinden yararlanarak DPG’nin ve Prusya Akademisi’nin başına geçme çabaları başta von Laue olmak üzere pek çok fizikçinin yoğun çabalarıyla engellenen Stark, 1934’te hükümet eliyle Notgemeinschaft der Deutschen Wissens-chaft’m (Alman Bilim Kurumu) başkanlığına atandı. Bu görevlerinden aldığı yetkiyi, çağdaş fiziğe, özellikle görelilik ve kuvantum kuramlarına karşı giriştiği büyük savaşta Einstein ve öteki Yahudi kökenli fizikçilerin yanı sıra von Laue, Sommerfeld ve Hei-senberg’e karşı güçlü bir silah olarak kullandı. Atanmış olduğu görevlerden, Nazi üst yönetimindeki iktidar kavgaları nedeniyle 1936’da ayrılmasına karşın, II.Dünya Savaşı’ndan sonra yargılanarak, dört yıl süreyle çalışma kampında kalmaya mahkûm edildi.
Stark’ın temel araştırma alanı gazlarda elektrik iletimi konusuydu. Katot ışınlı tüplerde belirli koşullarda ortaya çıkan ve parçacık yapısında olduğu saptanan kanal ışınlarının çarpmasıyla hareketlenen atomların yayacağı ışıkta Doppler kayması olabileceğini kestiren Stark, bu olguyu 1905’te hidrojen tayfında gözlemledi. Böylece, o güne değin yalnızca astronomi gözlemleriyle bilinen ışıktaki Doppler olayı ilk kez yeryüzü koşullarında gözlemlenebiliyordu. Bu olgunun görelilik ve kuvantum kuramlarının doğrulanması yolunda önemli bir kanıt olduğunu 1907’de savunmuş olan Stark, sonradan bu iki kurama da şiddetle karşı çıkmıştır.
Stark’m ikinci önemli buluşu, 1913’te, çok güçlü bir elektrik alanındaki atomların tayfındaki Balmer çizgilerinin iki yana yarılarak yeni çizgiler oluşturduğunu gözlemlemesi oldu. Manyetik alan etkisiyle oluşan Zeeman etkisinin benzeri olan bu olgu “Stark etkisi” diye adlandırılır. Klasik fizikle açıklanması olanaksız olan Stark etkisi, hem kuvantum kuramının, hem de o sıralar Bohr’un yeni ortaya attığı atom modelinin doğrulanması yolunda önemli bir adımdı. Ne var ki Stark, kuvantum kuramını olduğu kadar Bohr modelini de hiçbir zaman benimsememiş ve kıyasıya eleştirmiştir. Oysa Stark etkisi, 1916’da kuvantum mekaniğiyle açıklanabilmiş ve kuvantum kuramının önemli bir başarısı olarak kabul edilmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Die Elektrizitit in Gasen, 1902, (“Gazlarda Elektrik”); Die Principien der Atomdynamik, 3 cilt, 1910-1915, (“Atom Dinamiğinin İlkeleri”); Die gegenvıartige Krisis in der deutschen Physik, 1922, (“Alman Fiziğinin Günümüzdeki Bunalımı”); Adolf Hitler und die deutsche Forschung, 1935, (“Adolf Hitler ve Almanya’da Araştırma”); Jüdische und deutsche Physik (W.Müller ile), 1941, (“Yahudi ve Alman Fizikleri”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi